Kopia lepsza od oryginału – lakiernictwo renowacyjne

We wszelkiego rodzaju badaniach najpopularniejszych kolorów samochodów wydaje się, że ciągle dominują podstawowe kolory. To jednak duże uproszczenie. Wyniki takich badan mówią np. o kolorze „czarnym” często nie uwzględniając subtelnych różnic w wyglądzie karoserii. Warto wiedzieć, że kolor na samochodzie jednej marki jest nierówny kolorowi u konkurencji. Mimo, iż na pierwszy rzut oka mogą wydawać się podobne, niekoniecznie to co jest umieszczone na Fiacie jest tożsame z produktami do Ferrari. Często różnica w lakierach sprowadza się do efektów powstałych za pomocą specjalnie dobranych pigmentów. Niektóre farby mogą zmieniać kolor w zależności od kąta pod jakim są oglądane, inne dają blask i połysk w promieniach słonecznych, a także są takie które wykazują subtelną głębie i blask.

Z czego zbudowany jest unikalny kolor marki

Na przestrzeni lat wiele marek samochodów próbowało i próbuje utrzymać swój unikatowy styl. Z kolorem lakieru jest oczywiście tak samo. Czy myśląc o samochodach marki Mercedes widzimy oczyma wyobraźni kolor zielony, czy też czerwony, a może srebrny? Nie da się ukryć w pewnym stopniu luksusowa marka samochodów najlepiej czuje się w kolorze srebrnym, szczególnie kod OEM 744 może być wielu osobom znany. Jest to najbardziej popularny kolor Mercedesa. Gdy widzimy taki samochód niewątpliwie kojarzy nam się z luksusem i sportowym charakterem.

Wszystko sprowadza się do pigmentu, który został użyty do produkcji danego lakieru. Od dawna prowadzi się badania nad zastosowaniem nowych substancji nieorganicznych oraz syntetycznych. Pigment jest to rozdrobniona, barwna substancja stała, nierozpuszczalna w wodzie i rozpuszczalnikach organicznych. Jest syntetyczna lub pochodzenia naturalnego. Do najczęściej stosowanych w branży lakiernictwa renowacyjnego pigmentów nieorganicznych należą pigmenty białe oraz pigmenty czarne – sadze. Zdecydowanie najważniejszą i najliczniejszą grupę stanowią organiczne pigmenty syntetyczne, np. nierozpuszczalne barwniki bazowe.

Przez lata, pigmenty metaliczne, różnych typów (zależnych od wielkości płatków aluminium, z których powstały) gwarantowały innowacyjny wygląd lakieru. Rozwiązanie to, obecnie nie odpowiada już na zapotrzebowania rynku.

Xirallic – jednych z najdroższych pigmentów stosowanych do produkcji lakierów efektowych. Tuż po wynalezieniu tego pigmentu, jego cena była znacznie wyższa od obecnej, ale producenci samochodów dostrzegli możliwości jakie im dawał. Stopniowo upowszechniono stosowanie tego pigmentu, a tym samym jego koszt nie przyprawia już o zawroty głowy. Xirallic po dodaniu do żywicy odpowiedzialny jest za unikalny blask oraz intensywność barwy. Nowością są pigmenty wykazujący inny kolor w zależności od kąta patrzenia. Zbudowane są one z płatków tlenku krzemu pokrytego różnymi tlenkami metalów. Firma Multichem wprowadziła na rynek produkt zawierający takie pigmenty pod nazwą StarDust w różnych wariantach kolorystycznych. Dzięki dodaniu małej ilości tego produktu otrzymuje się niezwykłe kolory, ciekawsze pod względem głębi oraz intensywności od powszechnie znanych kameleonów. Należy też wspomnieć o pigmentach perłowych które dają charakterystyczny efekt połysku. To zjawisko wynika z załamania światła i wielokrotnych jego odbić w zależności od kąta obserwacji i wielkości cząstek.

Jak odtworzyć tak oryginalną powłokę samochodu?

Najprostszym sposobem sprawdzenia jakiego koloru potrzebujemy jest odnalezienie tabliczki znamionowej, która znajduje się w każdym samochodzie. Jej lokalizacja jest zależna głownie od marki auta. Z tabliczki należy odczytać tzw. kod OEM, który jest kombinacją liter i cyfr, które odpowiadają jednemu kolorowi. Odnalezienie kodu koloru to tylko połowa sukcesu. Kolory występujące pod jednym kodem OEM mogą się różnić odcieniem. Jest to spowodowane produkcją samochodów w różnych fabrykach na przestrzeni lat. Dla przykładu topowy srebrny kolor Volkswagena, występujący pod kodem LA7W po raz pierwszy pojawił się w roku 1997 i jest on używany do dziś. Jest więc wielce prawdopodobne, że lakier produkowany przez 20 lat lub więcej będzie posiadał różne wersje kolorystyczne. Dodatkowo karoseria samochodu narażona na działanie czynników atmosferycznych ulega stopniowemu odbarwianiu. W programach recepturowych oprócz koloru podstawowego (tzw. matki) mamy do wyboru również warianty różniące się nieznacznie kolorem czy wielkością ziarna. Większość firm produkujących lakiery samochodowe posiada dokumentacje kolorystyczne tzw. kolorboxy. Na rynku dostępne są dwa rodzaje kolorboxów – posegregowane wg marki samochodu oraz chromatycznie (według koloru). Każdy wzornik znajdujący się w kolorboxie posiada przypisany kod OEM oraz markę samochodu. W bardzo łatwy sposób możemy więc sprawdzić czy interesujący nas kolor pasuje do tego na karoserii. Oczywiście można jeszcze podzielić dokumentację kolorystyczną wg sposobu produkcji: poligrafia (stara technologia, słabo odwzorowująca oryginalne lakiery), metoda natryskowa (najdroższa, ale najwierniej odwzorowująca użyte lakiery i sposób aplikacji) oraz coating (łączy zalety obu powyższych – relatywnie niski koszt przy zachowaniu oryginalnych lakierów). System wg marki ma niewątpliwie dużo zalet a największą z nich jest przejrzystość i łatwość obsługi przez niewprawionego użytkownika. Natomiast dla bardziej zaawansowanego użytkownika lepszym rozwiązaniem jest jednak dokumentacja w układzie chromatycznym. System w układzie chromatycznym, przy bliższym poznaniu, okazuje się bardzo wszechstronnym rozwiązaniem. Układ chromatyczny dokumentacji kolorystycznej tak naprawdę posiada wszelkie zalety swego konkurenta (wystarczy wpisać numer OEM do programu recepturowego a otrzymamy konkretny numer fiszki) a dodatkowo pozwala nam odszukać kolor karoserii bez znajomości numeru producenta samochodu. Układ według kolorów to tak naprawdę rozbudowana wersja wariantów kolorystycznych w danej marce. Nie jest tajemnicą, że cześć kolorów jest uniwersalna niezależnie od marki pojazdu. Znając numer fiszki odpowiadający kodowi OEM mamy do dyspozycji kilka wariantów tego koloru w sąsiedztwie – dzięki temu możemy lepiej dobrać kolor karoserii uwzględniając zmiany barwy ze względu na upływ czasu, wpływ warunków atmosferycznych itd.

Bardzo ważnym aspektem doboru koloru jest jego aplikacja. Sposób nakładania lakierów, zwłaszcza metalicznych, ma kluczowy wpływ na końcowy efekt, bowiem decyduje on o ułożeniu cząsteczek metalu w warstwie. Znacznie gorsze efekty uzyskujemy, kiedy pigment jest zgrupowany lub ułożony nierówno. Pigmenty metaliczne mają inną strukturę od solidowych ponieważ przypominają w znacznym powiększeniu strukturę płatków i są znacznie cięższe. Tutaj pojawia się temat siły krycia lakierów bazowych. Kiedyś nowa powłoka miała grubość 150 mikronów, dziś mieści się w 100 mikronach. Obecnie częste stosowanie lakierów z efektami wizualnymi (dodatki w postaci xirallic czy komponenty typu StarDust), które są częściowo transparentne, znacząco wpływa na siłę krycia. Wtedy dużego znaczenia nabiera barwa podłoża na jakie aplikujemy kolor. Takie informacje zawarte są w programie recepturowym, ale zdarza się, że lakiernicy rzadko czerpią z tego wiedzę. Prawidłowo przygotowane podłoże pod lakier nawierzchniowy może nam ograniczyć zużycie lakierów bazowych nawet o 50%.

Transfer koloru na karoserię

Tutaj możemy dostrzec klasyczny podział na lakiery konwencjonalne i wodorozcieńczalne. Kluczowym elementem, który rozróżnia te dwa rodzaje farb jest sposób nanoszenia, w którym cząstki lakieru są przesyłane z pistoletu na podłoże. Tradycyjnie stosowane lakiery rozcieńczalnikowe w czasie natrysku szybko rozpraszają się na powierzchni i zawarty w nich rozcieńczalnik odparowuje bardzo szybko, natomiast farby wodne potrzebują więcej czasu na ulotnienie się z nich wody. W tym przypadku duże znaczenie mają temperatura i wilgotność.

Przed finalnym lakierowaniem koniecznie należy wykonać natrysk próbny. Należy przy tym pamiętać, by w miarę precyzyjnie odwzorować późniejsze warunki malowania samochodu, czyli właściwe ciśnienie powietrza, ilość warstw oraz pistolet lakierniczy. Często w mieszalni stosuje się minipistolety o mniejszej dyszy, co zmniejsza wiarygodność natrysku próbnego. Przed samym lakierowanie upewnijmy się czy powłoka antykorozyjna w miejscu naprawianym została w sposób należyty odtworzona. Dotyczy to również koloru podkładu, ma to niebagatelne znaczenie w efekcie końcowym uzyskanym w wyniku lakierowania.

Na efekt końcowy lakierowania wpływa także to jak duże jest lakierowany element, czy jest to lakierowanie całościowe czy tylko miejscowe. Podstawowa trudność polega na tym, iż auta niejednokrotnie są przemalowane i mają kilka różnych odcieni. Odcienie te są umiejętnie zamaskowane przez tzw. „cieniowanie”, więc właściwy dobór koloru do jednej części auta wcale nie gwarantuje dobrego efektu dla części pozostałych. Kolejnym błędem wpływającym na niewłaściwą ocenę koloru jest sprawdzanie odcienia w pomieszczeniach zamkniętych (garaż, warsztat, kabina lakiernicza). Wówczas sztuczne oświetlenie zniekształca postrzeganie koloru.

Aby prawidłowo ocenić dobór koloru trzeba zadbać o odpowiednie oświetlenie. Najlepszym wyborem jest naturalne światło słoneczne. Kolory w oświetleniu sztucznym czasem wyglądają inaczej niż w świetle dziennym. Zjawisko to nosi nazwę metamerii. Jest ono spowodowane tworzeniem podstawowych komponentów wchodzących w skład lakieru z innych pigmentów. Kolor musi być oceniany w świetle dziennym, choć zbyt mocne światło słoneczne czasami w tym przeszkadza. Alternatywnym rozwiązaniem jest posiadanie lampy imitującą naturalne oświetlenie.

Miejsce, w którym dokonujemy porównania musimy oczyścić, możemy to zrobić wykorzystując pasty polerskie – zalecamy rozpocząć polerowanie od pasty EASY a następnie wypolerować miejsce mleczkiem WAX. W trakcie porównania pamiętamy, aby dokonać porównania pod kilkoma kątami.

Po przebrnięciu przez te wszystkie informacje na temat koloru dochodzimy do pewnego wniosku, że kolor to nie tylko produkt w puszce, ale cały układ zależności. Każdy trybik tej machiny jest niezbędny, aby uzyskać kolor, który będzie idealny z oryginalnym tym fabrycznym. Musimy pamiętać, że techniki lakierowania mogą wpłynąć na zmianę postrzegania danego koloru. Nawet dwaj lakiernicy mając ten sam kolor do dyspozycji mogą w procesie lakierowania otrzymać dwie powierzchnie o różnym odcieniu. Wobec takich sytuacji wielokrotnie lakiernicy przekonali się, że najlepszą metodą dopasowania koloru jest metoda cieniowania. Większość producentów lakierów renowacyjnych opracowało tę metodę naprawy i przygotowało odpowiednie materiały pomocnicze. Należy czytać dokładnie instrukcje i korzystać z porad technicznych.

Jakub Tomaszewski
Specjalista ds. receptur i kolorysta
Multichem Sp. z o.o. producent
lakierów marki Profix