Instrukcja bezpieczeństwa ppoż. i postepowania na wypadek pożaru

Wśród wielu regulacji związanych z bezpieczeństwem w miejscu pracy znajdziemy również te dotyczące zapewnienia bezpieczeństwa przeciwpożarowego. Jednym z obowiązkowych elementów jest instrukcja przeciwpożarowa. Przypomnijmy zatem kto zgodnie z aktualnymi regulacjami odpowiada za jej przygotowanie i jakie elementy powinny znaleźć się w tego rodzaju dokumencie.

Obowiązujące obecnie Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. 2010 nr 109 poz. 719) zobowiązuje właścicieli, zarządców lub użytkowników obiektów (bądź ich części stanowiących odrębne strefy pożarowe) które przeznaczone są do wykonywania funkcji użyteczności publicznej, zamieszkania zbiorowego, produkcyjnych, magazynowych oraz inwentarskich do zapewnienia i wdrożenia instrukcji bezpieczeństwa pożarowego. Rozporządzenie przewiduje w tej kwestii kilka wyjątków, które uzależnione są od kubatury budynku – i tak z obowiązku sporządzenia instrukcji bezpieczeństwa pożarowego zwolnione są obiekty lub ich części, jeżeli nie występuje w nich strefa zagrożenia wybuchem, a ponadto: kubatura brutto budynku lub jego części stanowiącej odrębną strefę pożarową nie przekracza 1000 m³ lub kubatura brutto w przypadku budynku inwentarskiego nie przekracza 1500 m³ lub powierzchnia strefy pożarowej obiektu innego niż budynek nie przekracza 1000 m³.

Co w instrukcji bezpieczeństwa pożarowego?

Rozporządzenie MSWiA w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów określa iż instrukcja bezpieczeństwa pożarowego powinna zawierać warunki ochrony przeciwpożarowej wynikające z przeznaczenia, sposobu użytkowania, prowadzonego procesu technologicznego, magazynowania lub składowania i warunków technicznych obiektu w tym również zagrożenia wybuchem. Ponadto w instrukcji bezpieczeństwa pożarowego konieczne jest określenie wyposażenia w wymagane urządzenia przeciwpożarowe i gaśnice oraz sposoby poddawania ich przeglądom technicznym a także co niezwykle istotne powinny zostać określone również sposoby postepowania na wypadek pożaru i innego zagrożenia. Jeśli w danym obiekcie wykonywane są prace niebezpieczne pod względem pożarowym (lub przewidywane jest wykonywanie tego rodzaju prac) to w instrukcji powinna się znaleźć informacja o sposobach zabezpieczenia tego rodzaju prac. Wspomniany dokument musi też zawierać informacje z zakresu warunków i organizacji ewakuacji ludzi a także precyzować sposoby zapoznania użytkowników obiektu (w tym również pracowników) w przepisami z zakresu ppoż. oraz treścią danej instrukcji. Wśród kolejnych obowiązkowych elementów instrukcji bezpieczeństwa pożarowego znajdziemy informacje dotyczące zadań i obowiązków w zakresie ochrony ppoż. dla osób będących stałymi użytkownikami danego obiektu a także plany obiektów, obejmujące także ich usytuowanie ze szczególnym uwzględnieniem graficznych danych w zakresie powierzchni, wysokości i liczby kondygnacji budynku, odległości od obiektów sąsiadujących, parametrów pożarowych występujących substancji palnych, występującej gęstości obciążenia ogniowego w strefie pożarowej lub strefach pożarowych, kategorii zagrożenia ludzi i przewidywanej liczby osób na każdej kondygnacji i w poszczególnych pomieszczeniach obiektu. Plan obiektu będący elementem instrukcji bezpieczeństwa pożarowego powinien zawierać również informacje dotyczące lokalizacji pomieszczeń i przestrzeni zewnętrznych zakwalifikowanych jako strefy zagrożenia wybuchem oraz podział obiektu na strefy pożarowe. Powinny się tam znaleźć również warunki ewakuacji wraz ze wskazaniem kierunków wyjść ewakuacyjnych i miejsc usytuowania urządzeń przeciwpożarowych i gaśnic, kurków głównych instalacji gazowej, materiałów niebezpiecznych pożarowo oraz miejsc usytuowania elementów sterujących urządzeniami przeciwpożarowymi. Wśród innych elementów planu obiektu znajdziemy: wskazania dojść do dźwigów dla ekip ratowniczych, hydrantów zewnętrznych raz innych źródeł wody do celów przeciwpożarowych, dróg pożarowych i innych dróg dojazdowych z zaznaczeniem wjazdów na teren ogrodzony. Instrukcja bezpieczeństwa pożarowego powinna zawierać tez wskazanie osób lub podmiotów opracowujących dana instrukcję. W świetle wyżej wymienionych wymogów nie może być więc mowy o jakimś uniwersalnym dokumencie, który może być stosowany w rożnych obiektach jako instrukcja bezpieczeństwa pożarowego. Instrukcja musi uwzględniać szereg specyficznych danych charakteryzujących dany obiekt.

Zgodnie z obowiązującymi regulacjami instrukcja bezpieczeństwa pożarowego winna być poddawana okresowej weryfikacji i aktualizacji co najmniej raz na 2 lata lub częściej w sytuacjach kiedy mamy do czynienia ze zmianami w zakresie sposobów użytkowania danego obiektu lub zmianami procesu technologicznego o ile zmiany te wpływają na warunki ochrony przeciwpożarowej.

Tym co niezwykle istotne jest wymóg w zakresie umiejscowienia opisywanej instrukcji – powinna się ona bowiem bezwzględnie znajdować w miejscach dostępnych dla ewentualnych ekip ratowniczych.

Potrzebne uprawnienia

Zgodnie z Ustawą z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej czynności z zakresu ochrony przeciwpożarowej mogą wykonywać osoby posiadające odpowiednie kwalifikacje. Instrukcje bezpieczeństwa pożarowego powinny być zatem opracowywane przez osoby  posiadające co najmniej kwalifikacje, o których mowa w art. 4 ust. 2b cyt. wyżej ustawy, a więc wykształcenie średnie i ukończone szkolenie inspektorów ochrony przeciwpożarowej lub osoby które mają tytuł zawodowy technika pożarnictwa.

Instrukcja postępowania na wypadek pożaru

Należy tez pamiętać, że rozporządzenie MSWiA w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów bezpośrednio określa iż właściciele, zarządcy lub użytkownicy budynków oraz placów składowych i wiat, z wyjątkiem jednorodzinnych budynków mieszkalnych zobowiązani są nie tylko do utrzymywania urządzeń ppoż. i gaśnic w stanie pełnej sprawności technicznej i wyposażenia obiektów w przeciwpożarowe wyłączniki prądu (zgodnie z przepisami techniczno-budowlanymi) ale również mają obowiązek umieszczenia w widocznych miejscach instrukcji postepowania na wypadek pożaru. Instrukcja taka musi posiadać również wykaz telefonów alarmowych.

Przykładowe zapisy dla lakierni i malarni

W instrukcji bezpieczeństwa pożarowego uwzględniającej specyfikę lakierni i malarni mogą znaleźć się następujące zakazy: zakaz palenia tytoniu w pomieszczeniu lakierni, używania ognia otwartego, grzałek, grzejników itp. urządzeń grzewczych; zakaz przechowywania zbędnych materiałów i przedmiotów nie związanych z pracami lakierniczymi oraz stosowania wszelkiego rodzaju narzędzi powodujących jakiekolwiek zaiskrzenie oraz używania do transportu wewnętrznego wózków akumulatorowych i innych powodujących iskrzenie; zakaz dokonywania jakichkolwiek napraw narzędzi i urządzeń elektrycznych, gazowych, sprężonego powietrza oraz wentylacyjnych samodzielnie przez pracowników. Wśród innych przykładowych zakazów jakie mogą znaleźć się w instrukcji pożarowej z uwzględnieniem specyfiki lakierni i malarni znajdziemy zazwyczaj: zakaz używania do prac lakierniczych aparatów natryskowych i zbiorników ciśnieniowych nie uziemionych; zakaz prania odzieży oraz innych przedmiotów w płynach łatwopalnych; zakaz magazynowania wyrobów lakierniczych w lakierniach w ilościach przekraczających zapotrzebowanie jednej zmiany; zakaz przechowywania pustych naczyń po wyrobach lakierniczych; zakaz pozostawiania luzem w lakierni szmat, czyściwa oraz suszenia ubrań i odzieży roboczej a także zakazy: używania do prac lakierniczych sprężonego gazu palnego i tlenu, suszenia przedmiotów lakierniczych przy użyciu ognia otwartego, urządzania stanowisk malowania i suszenia bliżej niż 15 m przy osłoniętym z 3-ch stron źródle ognia oraz 30 m przy nieosłoniętym źródle ognia, dokonywania nakładania powłok lakierniczych poza malarnią, tarasowania dróg ewakuacyjnych i transportowych oraz dostępu do podręcznego sprzętu gaśniczego, gromadzenia przedmiotów do malowania i po wysuszeniu w malarni, przebywania w malarni osób postronnych.

Ponadto wspomniana instrukcja w części zawierającej zalecenia dla zmniejszenia zagrożenia pożarowego w lakierni i malarni może zawierać przykładowo zalecenia: umieszczenie tablicy ostrzegawczej „Palenie zabronione, nie zbliżać się z ogniem otwartym”, utrzymywanie na bieżąco wzorowego ładu i porządku, zalecenia aby czyściwo i szmaty przechowywać w szczelnie zamkniętych metalowych pojemnikach zlokalizowanych na zewnątrz lakierni a czyściwo zużyte przechowywać oddzielnie i co najmniej raz na dzień usuwać na miejsce do tego celu przystosowane. Wśród kolejnych zaleceń mogą znaleźć się informacje odnośnie tego aby puste naczynia po wyrobach lakierniczych przechowywać poza terenem lakierni w miejscu do tego celu przeznaczonym, używać tylko wyposażenia przewidzianego procesem technologicznym a po zakończeniu zmiany roboczej dokładnie posprzątać wszystkie stanowiska robocze, przejścia i pomieszczenia usuwając do odpowiednich składowisk czy magazynów wszelkie materiały palne lub zbędne w danym miejscu. Warto też zwrócić uwagę na czuwanie nad przestrzeganiem wyłączenia z pod napięcia urządzeń elektrycznych, oraz zaworów odcinających sprężone powietrze oraz wodę i usuwanie na bieżąco wszelkiego rodzaju farb, lakierów i rozpuszczalników. Kolejnym przykładowym zapisem jaki może znaleźć się w części zaleceń w instrukcji pożarowej może być zalecenie oczyszczanie kabin natryskowych, przewodów wentylacyjnych oraz innych urządzeń i miejsc narażonych na osadzenie się cząstek wyrobów lakierowanych – powinno się ono odbywać się co najmniej raz na dwa tygodnie z zachowaniem wszelkich środków ostrożności i przy użyciu narzędzi nie powodujących iskrzenia.

Wyżej przytoczone zapisy to oczywiście tylko przykładowe zapisy zakazów i zaleceń i w praktyce powinny być one dostosowane do konkretnego obiektu i prac w nim wykonywanych a sama instrukcja powinna być opracowana przez osobę posiadającą odpowiednie kwalifikacje.