Geometria użytkowych cz. 1

Jak istotna jest właściwa geometria układu jezdne pojazdów nikogo nie trzeba przekonywać. Ma ona bezpośredni wpływ na stopień bezpieczeństwa poruszających się pojazdów jak i aspekt ekonomiczny. Nie inaczej jest w przypadku pojazdów użytkowych. W przypadku tych pojazdów często sprawa jest bardziej skomplikowana ponieważ bywają one wieloosiowe.

Przed rozpoczęciem analizy systemu pomiaru i regulacji parametrów należy zwrócić uwagę na dwa odmienne sposoby podejścia do pomiaru geometrii pojazdów o konstrukcji ramowej:

1. Oparty na pomiarach katów poziomych względem osi stanowiącej oś środkową ramy nośnej.
2. Podobnie jak w przypadku pojazdów z karoserią samonośną oparty zwykle na pomiarach względem osi geometrycznej jazdy będącą sieczną kąta całkowitej zbieżności kół tylnych.

Bardzo często pomiary geometrii pojazdów ramowych wykonywane są już na etapie ich prostowania. W tym przypadku pierwszym etapem jest pomiar i prostowanie ramy nośnej. Po jej wyprostowaniu można przystąpić do kontroli parametrów geometrii układu jezdnego bazując na ramie nośnej. Co w przypadku gdy stan ramy jest nieznany? Czy w przypadku bazowania na krzywej ramie można uzyskać przekłamane wyniki pomiarów? Niestety tak. Rozwiązanie jest jednak proste ponieważ wystarczy przed rozpoczęciem pomiarów kątów poziomych układu jezdnego dokonać sprawdzenia geometrii ramy. W przypadku różnych urządzeń pomiarowych można to wykonać w różny sposób. W niniejszym artykule zostanie to omówione na podstawie systemu laserowo-elektronicznego.

W przypadku gdy stwierdzone zostanie skrzywienie ramy, poprawne ustawienie geometrii kół w przypadku zastosowaniu większości przyrządów pomiarowych będzie niemożliwe. Pozostaje wykonać naprawę ramy i następnie dokonanie pomiarów i regulacji parametrów lu zastosowanie bardzo skomplikowanych i drogich systemów pomiarowych pozwalających na pomiar wielu osi jednocześnie względem siebie. Można w taki sposób uwzględnić niewielkie odchylenia w prostoliniowości ramy i pomimo jej niewłaściwej geometrii ustawić koła we właściwy sposób. Błędy związane z niewłaściwym pomiarem i regulacja układu jezdnego pojazdów użytkowych są bardzo powszechne i najczęściej wynikają z opisanej sytuacji.

Laserowo – elektroniczny system pomiaru geometrii pojazdów użytkowych TRUCK EXAM™.

Aby zminimalizować ryzyko błędu należy dokonywać przed pomiarem geometrii podstawowego sprawdzenia kształtu ramy. Dodatkowo zaleca się bazować na strefach ramy nośnej o najmniejszym ryzyku skrzywienia. W przypadku zauważenia jakichkolwiek śladów uszkodzeń ramy należy dokonać bezwzględnie sprawdzenia jej geometrii. Właściwe jest również dokonanie pomiarów zbieżności osi zmieniać kilkukrotnie punk zamocowania liniałów synchronicznych z ekranami stanowiących odniesienie pomiarowe.

Pomiar naczep i przyczep

Zasadą podstawową stosowaną podczas poprawnych pomiarów pojazdów użytkowych jest  osobna kontrola geometrii wszystkich pojazdów składających się na zestaw. Oddzielnie mierzy i reguluje się geometrię ciągników siodłowych jak i naczep. Dotyczy to  również pojazdów skrzyniowych oraz przyczep.

Pomiar zbieżności kół w „mm” czy w „stopniach”

Wszystkie parametry geometrii układy jezdnego pojazdy są wartościami kątowymi. W przypadku pochylenia kół, pochylenia i wyprzedzenia zwrotnic oraz skrętu kół jest to jednoznaczne. W przypadku zbieżności kół spotkać można dwa sposoby określania wartości tego parametru. Nadal funkcjonuje w warsztatach i na niektórych stacjach diagnostycznych pomiar zbieżności kół w „mm” co nie jest błędem merytorycznym, ale powinno być zastąpione pomiarem w wartościach kątowych „º”.

Powodem dla którego wartości kątowe są zalecane jest to, że kąt nie jest zależny od średnicy obręczy badanego pojazdu i jest zawsze stały. Zbieżność w „mm” jest dodatkowo uzależniona od średnicy obręczy, co wyjaśnia rysunek.

Nie tylko zbieżność

Wśród użytkowników pojazdów ale niestety i niektórych diagnostów oraz mechaników zadomowił się na dobre niebezpieczny stereotyp, że w pojazdach użytkowych mierzy się i ustawia wyłącznie zbieżność. Nic bardziej mylnego! Na właściwe toczenie się kół, a co za tym idzie poruszanie się pojazdu po drodze mają wpływ wszystkie parametry geometrii bez wyjątku. Najprawdopodobniej to błędne przekonanie ma swoje źródła między innymi w tym, że urządzenia starszej generacji pomiary kątów pionowych były czasochłonne i uciążliwe. W większości współczesnych urządzeń jednak ten proces jest znacznie prostszy. W prezentowanym urządzeniu TRUCK EXAM skręty kół mierzone są w sposób automatyczny przy pomocy żyroskopów elektronicznych a kąty pochylenia poprzez zastosowane elektroniczne inklinometry najwyższej jakości. Wyeliminowano w ten sposób podziałki do pomiaru skrętów na obrotnicach a operator podczas pomiaru wykonuje jedynie skrętu kierownicą. Pomiar pochylenia kół odbywa się automatycznie i może być odczytany natychmiast.

Bogusław Raatz
raatz.pl