Mini lakiernia

To przekornie … a w rzeczywistości koncepcja MINI LAKIERNI to techniczna i formalna możliwość dopasowania tej branży usług do zmieniających się warunków ekonomicznych i technologicznych. Jeszcze niedawno planując sprawnie działającą lakiernię usługową, każda operacja technologiczna związana z wykonaniem pokrycia ochronno dekoracyjnego, miała własne miejsce w obiekcie, rozpychając powierzchnie tego działu. Odrębne stanowisko do szlifowania, odrębne do podładowania, lakierowania, często też odrębne do suszenia i oczywiście wydzielone stanowisko polerowania. Niezależnie od strefy roboczej wydzielane są pomieszczenia dla mieszalni lakierów, destylatora i myjni pistoletów, sprężarki i pieca grzewczego do ogólnego ogrzewania hali. Gdy planowane jest prowadzenie kilku operacji przygotowania do lakierowania jednocześnie to wiele stanowisk jest powielanych. Efekt to 300, 400, 500 m/kw. hali lakierni … uzasadnionych procesem technologicznym i systemem organizacji pracy. 50 – 100 m / kw. to bardziej powierzchnia zaplecza technicznego takiej lakierni, czy ostatecznie – jednego jej stawiska …. bo z pewnością nie całego działu ? Przecież – kto to słyszał … żeby „upchnąć” zadania kilku odrębnych stanowisk do jednej stref małego pomieszczenia, zlikwidować kotłownie, mieszalnię, czy sprężarkownię … formując przy tym nowoczesną lakiernie zgodnie z przepisami i wymogami technologicznymi

Gdy planowana jest lakiernia w autoryzowanym serwisie samochodowym, lub w dużym zakładzie produkującym np. meble, czy sprzęt AGD, duży metraż hali i nowoczesne drogie wyposażenia znajdują oczywiście swoje ekonomiczne uzasadnienie. W takich miejscach 100 metrów kw. to z pewnością za mało na organizację działu lakierni Gdy jednak jest ona planowana jako dział małego rozwijającego się rodzinnego warsztatu samochodowego, albo zupełnie samodzielnie jako jednoosobowa firma o wąskim zakresie specjalizacji to wymogi związane z metrażem radykalnie się zmieniają ? Tu już koszt budowy wzorcowego technicznie obiektu, trudno jest zbilansować planowanymi dochodami. Powstaje zawiła sytuacja zmuszająca do trudnych decyzji i kompromisów … gdy z jednej strony wymogi technologiczne wymagają dużych powierzchni i poważnych nakładów inwestycyjnych, a z drugiej ich poziom jest tak wysoki, że czyni inwestycję nieopłacalną. Wydaje się, że mała powierzchnia lakierni i ograniczone nakłady finansowe na jej budowę z wyposażeniem nie dadzą się pogodzić z wymogami technologicznymi w tej branży usług. Wydaje się że jest to także nie zgodne z zakresem formalno prawnym dla niebezpiecznych pożarowo i ekologicznie procesów w lakierni, z czego zdaje sobie przecież sprawę każdy kto planuje taką działalność ! …

… Czy jednak na pewno każdy wie co jest konieczne technicznie i wymagane formalnie, a co w projektowanej lakierni … to tylko obiegowe mity ? Które z tych wymogów to tylko plotki przekazywane przez dostawców wyposażenia i materiałów, a które to faktyczne zapisy formalno prawne wynikające z obowiązujących w Polsce ustaw i rozporządzeń ? Czy lakiernia bez kabiny, lakierów wodorozcieńczalnych, rekuperacji, filtrów węglowych, oczyszczalni ścieków i instalacji elektrycznych w standardzie EX może legalnie funkcjonować ? Jaka jest faktycznie, minimalna powierzchnia obiektu w którym wykonać można wszystkie operacje przygotowania do lakierowania, przeprowadzić aplikację lakieru, wysuszyć go i w razie konieczności także wypolerować ? Jakie wymiary i instalacje posiadać powinno pomieszczenie w którym można to legalnie zrobić, zachowując jednocześnie wysoki poziom efektu dekoracyjnego ? Czy w ogóle jest to możliwe w jednym małym pomieszczeniu ?

Że to możliwe i wykonalne, dowodzą codziennie, legalne i nielegalne malarnie w „szopach”, „budach” „stodołach” i „przydomowych garażach” … jak nazywają je właściciele i pracownicy dużych i profesjonalnie wyposażonych lakierni. Te obraźliwe epitety mają jednak swoje uzasadnienie właśnie z powodu warunków lokalowych w jakich wykonywane są tu powłoki lakiernicze. Brak w tych pomieszczeniach … w zasadzie wszystkiego ! Jest co prawda pistolet, sprężarka i polerka, a do wnętrza wchodzi cały samochód ale z lakiernią … obiekt taki ma niewiele wspólnego. Jednocześnie jednak, zaprzeczając wszelkim zasadom technologicznym, wytycznym bezpieczeństwa i zdrowemu rozsądkowi … w wielu takich „szopach” lakierowane są drogie samochody, fronty meblowe i detale konstrukcyjne o wysokich wymogach jakościowych powłoki dekoracyjnej … na zadawalającym poziomie jakościowym.

Można oczywiście krytykować takie lakiernie, można się z nich śmiać, można obrzucać epitetami … ale nie można zaprzeczyć ich istnieniu … i niestety skuteczności wykonywanych w nich zadań. Trudno to zrobić gdy za realizacją pokrycia dekoracyjnego stoi lakiernik z wieloletnim doświadczeniem. W zasadzie aspekt poziomu jakości wykonania pokryć dekoracyjnych w lakiernictwie, związany jest mocno z fachowością i rzetelnością wykonawcy, a mniej z samymi warunkami lub wyposażeniem obiektu. Znacznie łatwiej jest oczywiście wykonywać wysokiej jakości pokrycia dekoracyjne gdy sprzęt warunki i materiały to ułatwiają. Trudniej gdy braki techniczne pokrywać trzeba większym wysiłkiem i nadkładem pracy. Nie da się jednak stanowczo postawić tezy że przy dużym wysiłku i nakładzie pracy uzyskanie estetycznej powłoki dekoracyjnej jest absolutni nie możliwe. Przyjmując więc do wiadomości fakt, że wykonanie wszystkich operacji technologicznych związanych z wykonaniem powłoki lakierniczej o wysokich wymogach dekoracyjnych, możliwe jest w małym pomieszczeniu … radykalnie zmienić należy też sposób planowania i myślenia o samej lakierni. Jeżeli osiągniecie finalnego efektu na zadawalającym poziomie jakościowym, możliwe jest w obiekcie o powierzchni 50 –100 m/kw to oznacza, że organizacja lakierni możliwa jest w tak małym budynku, a nie jak wcześniej zakładano na minimum 300 czy 500 m/kw. Jest możliwe ale żeby uznać to za pomieszczenie profesjonalne, konieczne jest wprowadzenie do niego wielu nowatorskich rozwiązań technicznych. Mała powierzchnia obiektu zmusza do bardzo rozważnego gospodarowania każdym metrem, a oprócz samej lakierni tj. głównego stanowiska pracy konieczne jest także, minimalne zaplecze techniczne.

Planując organizację „mini lakierni” o profesjonalnym standardzie wyposażenia, zdolną do realizacji wszystkich operacji związanych z wykonaniem powłoki dekoracyjnej na wysokim poziomie konieczne jest określenie dla niej warunków brzegowych , tego co konieczne i niezbędne :

WYMAGANA POWIERZCHNIA

W przypadku lakierni samochodowej dla pojazdów osobowych powierzchnia stanowiska wynosić powinna 400 cm szerokości i 600 cm długości, a wysokość pomieszczenia nie może być mniejsza niż 400 cm. Takie parametry to absolutne minimum gdy zakładamy oczywiście organizację legalnie działającej i w miarę profesjonalnej lakierni usługowej. W przypadku lakierni detali lub malarni samochodów ciężarowych wymiary te będą się zmieniać, ale zgodnie z opisaną dalej zasadą. Wskazana powierzchnia stanowiska to jednak minimum z minimum tego co konieczne. Do zachowania ergonomiczności „mini lakierni” wskazane jest aby z każdej strony stanowiska roboczego pozostawał obszar komunikacyjny, lub strefa w której oprócz samego pojazdu ustawić można dodatkowe elementy. Pamiętając jednak, że organizujemy mini lakiernię nie będziemy jej znaczącą powiększać. Optymalna strefa robocza powinna zamykać się w rozmiarach 500 cm szerokości i 800 cm długości co umożliwi juz obsługę praktycznie każdego samochodu osobowego. Wysokość 400 cm umożliwi montaż systemu wentylacyjnego nad stanowiskiem formując przestrzeń roboczą o wysokości ok. 300 cm. 8 x 5 x 4 m to optymalna wielkość podstawowej mini lakierni. Jednak do jej prawidłowego funkcjonowania konieczne jest dołączenie pomieszczeń technicznych. Zachowując regularny kształt planowanego obiektu i można to zrobić z boku na całej długości ośmiu metrów, lub z tyłu na szerokości pięciu metrów. W pierwszej koncepcji „mini lakierni”, przyjmijmy że rozbudowa o wymagane zaplecze nastąpi z tyłu, umożliwiając doświetlenie oknami, z obu bocznych ścian strefy stanowiska oraz jego frontu przez przeszkloną bramę wjazdową.

Dysponując szerokością pomieszczenia równą 5 m, należy zastanowić się ile powierzchni potrzeba na zlokalizowanie w lakierni tego co jest jeszcze w niej konieczne jak zaplecze. Z pewnością konieczny jest stół lakierniczy, regał na materiały, miejsce na sprężarkę, piec grzewczy, centralę wentylacyjną … a w przypadku ogrzewania olejowego także na zbiornik paliwa. Gdy projektowana lakierni to całkowicie samodzielny budynek konieczne jest także sformowanie w niej małego zaplecza socjalnego tj. minimum WC z umywalką i pomieszczenie z szafką na ubrania. Gdy formowana jednostanowiskowa lakiernia przyłączana jest do istniejącego budynku, lub wydzielana z większej powierzchni hali, wymagane zaplecze może się zmniejszyć o posiadane już w budynku elementy.

WYMAGANE INSTALACJE

Do realizacji powłoki lakierniczej ( przyjmując że obejmie ona wszystkie operacje przygotowania, lakierowania suszenia i polerowania ) konieczne jest zapewnienie w budynku instalacji medialnych na określonym poziomie technicznym.

Ogrzewanie w planowanym pomieszczeniu wykonać należy, tak aby gwarantowało ono utrzymanie temperatury na poziomie minimum 16 st. C , uwzględniając tu średnie temperatury okresu zimowego, oraz wydajność wentylacji wyciągowej naszej lakierni. Mając do dyspozycji ograniczoną powierzchnię obiektu najlepszym rozwiązaniem jest rezygnacja ze standardowej kotłowni … czyli pieca ogrzewającego czynnik grzewczy w kotle ( woda, lub płyn ). Znacznie lepszym wydajniejszym i tańszym rozwiązaniem jest tu zastosowanie nagrzewnicy gazowej, lub olejowej z suchym wymiennikiem ciepła ( powietrze – powietrze ). Tego typu piece montowany jest na ścianie, lub pod stropem obiektu, co wpływa na wielkość projektowanego zaplecza obiektu, znacząco ograniczając jego minimalną wielkość. Można także zintegrować ogrzewanie i wentylację wykorzystując tu technologiczną jednostkę termo wentylacyjną opisaną w temacie wentylacji.

Rozwiązania typu ekogroszek, czy pieców z paleniskami na drewno pozostawmy tym obiektom które nie aspirują do miana profesjonalnej lakierni, czy lakierni w ogóle, a ich właściciel postanowił pozostać na poziomie obrzucanej epitetami „szopy”. Tu w obiekcie którego poziom techniczny pozwalać musi na sprawne wykonywanie lakierniczych powłok dekoracyjnych pomimo szeroko wdrożonego planu cięcia kosztów inwestycyjnych i ograniczania wydatków jest granica, poniżej której absolutnie nie można już schodzić. Wskazane jest także Abu system grzewczy współpracował ściśle z układem wentylacyjnym tego małego obiektu.

Wentylacja w „mini lakierni” to jedno z ciekawszych technicznie wyzwań, przy realizacji takiego obiektu. Rozpatrując ten aspekt z punktu widzenia stanowiska pracy, na którym nie występują szkodliwe substancje lotne, wystarczające jest gdy ilość wymian powietrza ograniczona zostanie do 1 – 2 na godzinę. Zapewne zaskakuje tu stwierdzenie że „nie występują substancje szkodliwe” … a to przecież śmierdząca chemią – lakiernia ! Oczywiście tak, tylko że to lakiernia w jednym pomieszczeniu co oznacza. że wiele z wykonywanych operacji technologicznych nie generuje w emisji szkodliwych dla zdrowia substancji lotnych. Tak jest w przypadku czynności maskowania, oklejania, czy polerowania powłoki lakieru. Tak jest w trakcie prac demontażowych i montażowych, a operacje te trwają często dłużej niż samo lakierowanie czy suszenie. Wentylacja to pobieranie z zewnątrz czystego powietrza i wypompowywanie z wnętrza tego zabrudzonego. Przy dwóch wymianach na godzinę system grzewczy musi skutecznie uzupełniać spadek temperatury szczególnie, że zasysane powietrze może mieć nawet minus 20 st. C. ! Po za „czystymi” operacjami technologicznymi są jednak w lakierni także operacie szlifowania i oczywiście samej aplikacji materiałów malarskich, które należy zaliczyć już do szczególnie „brudnych”. Tu wentylacja ( nazwijmy ją technologiczną ) musi być znacznie bardzie wydajna i skuteczna niż w przypadku operacji „czystych”. Jak bardzo skuteczna i wydajna i to już pewien problem.

Kierując się wyłącznie wymogami formalnymi wentylacja lakierni zapewnić musi taką ilość wymian powietrza, żeby stężenia lotnych substancji chemicznych w powietrzu, były mniejsze niż ich wyznaczone poziomy. Standardy takie określające ile każdej substancji chemicznej może się znaleźć w metrze sześciennym powietrza, znajdują się w załącznikach do odpowiednich rozporządzeń. Gdy w lakierni zapewniona zostanie odpowiednia ilość wymian powietrza uniemożliwiająca przekroczenie poziomu NDSch na stanowisku pracy to automatycznie też nie powstaną tu stężenia palnych substancji lotnych na poziomie ich dolnej granicy wybuchowości. Granice te wyznaczone są dużo wyżej niż poziom, który ustawodawca dopuszcza jako bezpieczny dla pracowników przy oddychaniu.

Kierując się jednak wymogami technologicznymi, lakiernia posiadać powinna wentylację ze zdolnością do szybkiego usuwania z wnętrza pomieszczenia mgły malarskiej. Nie może ona osiadać na świeżej powłoce lakierniczej podsychając wcześniej w powietrzu, bo zniszczy to efekt dekoracyjny.
Tu znaczenie ma nie tyle ilość przepływającego przez lakiernię powietrza, co prędkość jego opadu. Te czynnik są ze sobą powiązane … ale precyzyjniej jest rozpatrywać to zjawisko przez pryzmat prędkości opadu. W profesjonalnej kabinie lakierniczej prędkość ta oscyluje w granicach 0,3 m/s i w pomieszczeniu o wymiarach 8 x 5 x 4 wymaga zastosowania naprawdę dużych i wydajnych wentylatorów. Czy jednak taka wydajność jest konieczna ? W prostych kabinach, oraz starszych modelach używanych do dziś w wielu lakierniach, prędkość opadu oscyluje w granicach 0,18 m/s spełniając zadanie szybkiego oczyszczania wnętrza komory. Na stanowiskach malarskich oraz tam gdzie lakierowanie wykonywane jest przy tzw. ścianach lakierniczych wartość ta to 0,10 – 12 m/s.
Jak widać standard 0,3 m/s narzucony dla kabin normą PN-EN 13355 nie jest tu wymagany ani formalnie ani technicznie. Należy jednak pamiętać, że zmniejszanie prędkości opadu powietrza w lakierni wpływa na pogorszanie warunków, szczególnie w przypadku prowadzenia lakierowania dużych elementów czy całego samochodu osobowego. Lakierowanie elementów o powierzchni ok. 1 m/kw nie powinno sprawiać problemów i utrudnień nawet przy prędkości opadu powietrza na poziomie 0,12 m/s. Mniejsza prędkość przepływu powietrza, przez wnętrze pomieszczenia to także mniejsze zapotrzebowanie na energię elektryczną olej opałowy i mniejsze gabarytowo zespoły wentylacyjne.

Gdy wentylacja lakierni ma już odpowiednią moc … to pozostaje się tylko zastanowić jak ogrzać to powietrze które jest szybko zasysane, przepychane i usuwane z lakierni. Idealna jest do tego Prosta jednostka termo wentylacyjna taka jak w małej kabinie lakierniczej. Może to jednak być także drugi piec grzewczy z suchym wymiennikiem ciepła identyczny z tym do ogrzewania ogólnego. Tu już wszystko zależy od projektanta systemu i upodobań inwestora. Zdecydowanie zintegrowany z ogrzewaniem system grzewczy oparty o jednostkę termo wentylacyjną jest poostrzy w wykonaniu i obsłudze i nieznacznie tańszy … choć tu różnice mogą się zacierać.

W obu rozwiązaniach pamiętać jednak należy że system wentylacji i ogrzewania realizuje w miarę potrzeb różne zadania. Raz systemy te pracują z pełną mocą wentylacyjną bez wsparcia palnika ( w okresie letnim ) innym razem tylko w 10 % swojej mocy przesyłowej ale przy wsparciu palnika, gdy zimą prowadzone są operacje „czyste”. Tu konieczny jest mądry system automatyki sterowania wydajnością tego systemu i przesłonami otwierającymi lub zamykającymi kanały zasysu i wyrzutu powietrza.

Energia Elektryczna w mini lakierni to w sumie medium którego nie trzeba tu specjalnie opisywać. Standardowo zasilić ona musi system wentylacyjny, oświetlenie i wprowadzone do obiektu urządzenia. Zaznaczyć jedynie można że wbrew powszechnej obiegowej opinii nie ma bezwzględnie konieczności stosowania w lakierni opraw przeciw wybuchowych gniazd i tym bardzie wentylatorów w standardzie EX. To zależy już od przyjętej klasyfikacji wybuchowej projektowanej lakierni.

Sprężone powietrze to instalacja o oczywistym przeznaczeniu. Krotka i nieskomplikowana od zbiornika sprężarki do ujęć na stanowisku lakierni. Skuteczny filtr zapewniający odpowiedni standard czystości powietrza i manometry do regulacji ciśnienia. Wybierając jednak sprężarkę dla małej lakierni należ raczej koncentrować się na tradycyjnej sprężarce tłokowej. Idealnym rozwiązaniem jest tu urządzenie, które dzięki wprowadzonym rozwiązaniom technicznym może pracować w sposób ciągły. Dzięki temu może być ono mniejsze i wyposażone zostać w mniejszy zbiornik powietrza. Wskazane jest także z powodu wielkości zaplecza, aby zbiornik ustawiony był pionowa a na nim zamocowany agregat urządzenia. To rozwiązanie wynika jedynie z wielkości projektowanego obiektu i jego małej powierzchni w której każdy skrawek powinien być mądrze wykorzystany.

Woda i kanalizacja w projektowanym obiekcie małej lakierni związana jest z funkcją stanowiska polerskiego i myjni końcowej, którą obiekt przyjmuje po zakończaniu każdego cyklu suszenia powłoki. Zatrzymując się chwilę przy tym aspekcie wspomnieć należy, że suszenie powłok lakierniczych odbywać się może przez podniesienie w pomieszczeniu temperatury uruchamiając system grzewczy w obiegu zamkniętym. Można także szybko, wydajnie i tanio suszyć polakierowane elementy promiennikami podczerwieni. Wszystko zależy wyłącznie od tego jakie zadania realizować ma projektowana lakiernia. Wykonując w niej instalację wodną, pamiętać należy o tym że obiekt nie ma stałego ogrzewania więc w przypadku zimowej świątecznej przerwy pojawia się groźba zamarznięcia wody i kosztownej awarii. Lokalizacja ujęcia powinna znaleźć się w małym pomieszczeniu technicznym gdzie utrzymanie temperatury „dyżurnej” grzejnikiem elektrycznym małej mocy nie będzie ani problematyczne, ani kosztowne.

W przypadku kanalizacji mini lakierni tzn. stanowiska na którym prowadzone jest najpierw lakierowanie, a potem mycie to największym problemem technicznym jest tu filtr podłogowy klasy Paint Stop, a właściwie jego lokalizacja. Standardowo Maty takie układane są bezpośrednio pod kratownicą na podłodze, ale w tym przypadku otwór w podłodze to także spust kanalizacyjny. Tu rozwiązaniem jest umieszczenie zasysu powietrza na jednej ze ścian lakierni, zachowując układ kanalizacji w podłodze … lub wykonanie specjalnego otworu w posadzce poniżej poziomu 0,00 w którym obie funkcji stanowiska zostaną pogodzone.

Koszt budowy i wyposażenia mini lakierni jest zdecydowanie mniejszy niż budowa i wyposażenie lakierni w której każde stanowisko ma odrębną funkcję. O ile mniejszy ? … to już trudno stwierdzić gdy nie można porównać konkretnych obiektów czy ich planów. W niektórych przypadkach jednak może okazać się nawet, że koszt budowy i wyposażenia jednostanowiskowej zintegrowanej lakierni równy jest kosztowi zakupy i instalacji nowoczesnej komory lakierniczej w tej dużej malarni. Oczywiście oznacza to mini lakiernię o podstawowym standardzie i taniej technologii budowy, oraz renomowaną kabinę o wysokich parametrach technicznych. Pamiętać jednak należy, że pomimo podstawowego standardu mini obiekt spełnia wszystkie wymogi formalno prawne i oferuje warunki w których realizacja prac lakierniczych może być prowadzona zgodnie ze wskazaniami dostawców materiałów lakierniczych. Efekt dekoracyjny i trwałość wykonywanych tu pokryć lakierniczych, w minimalnym stopniu zależna jest od wprowadzonych rozwiązań. Zarówno w obiekcie klasy mini jak i wzorcowej dużej lakierni decydującym czynnikiem postaje fachowość wykonawcy i poziom wiedzy zawodowej oraz rzetelność pracowników. Wydajność mini obiektu jest oczywiście o wiele mniejsza niż znacznie większej lakierni, ale rozwiązanie to nie jest przecież dedykowane do dużych zakładów produkcyjnych i autoryzowanych warsztatów samochodowych mających duże ilość zleceń. W projektowaniu i organizacji obiektów tego typu obowiązują inne standardy i zupełnie inny poziom oceny tego co konieczne, opłacalne i profesjonalne. Mini lakiernia to jednak szansa dla wielu osób na wykonie poważnego ruchu w kierunku możliwej legalizacji własnych poczynań, a dla małych firm na rozszerzenie prowadzonej działalności, lub zrobienia „milowego kroku” w kierunki profesjonalizacji funkcjonującego już działu lakierni.

W razie konieczności szczególnego przybliżenia zagadnień technicznych czy formalno prawnych związanych z organizacją, budową, projektowaniem i funkcjonowaniem lakierni proszę o kontakt pod nr. telefonu 601 221 760, lub adresem e-mail projekter@projekter.pl

Robert Grzywaczewski