Jest wiele metod obróbki skrawaniem, lecz zaledwie niewielka ich część i to w minimalnym zakresie jest wykorzystywana w naprawach karoserii samochodowej. Podstawowe metody obróbki to:
wiercenie,
frezowanie,
toczenie,
struganie i dłutowanie,
przeciąganie.
Najczęściej stosowanymi metodami obróbki skrawaniem podczas napraw blacharskich są wiercenie i frezowanie. W niniejszym artykule omówione zostaną one najbardziej szczegółowo, pod kątem zastosowania w naprawach karoserii.
Wiercenie i wiertła
Przy pomocy wiercenia uzyskuje się otwory w materiale obrabianym. Najczęściej otwory wykonywane są przy pomocy wierteł wykonanych ze stali narzędziowej. Wiertła zamocowane w wiertarce wykonują ruch obrotowy, proces wiercenia uzyskuje się poprzez dodanie ruch osiowego (tzw. posuwu) w kierunku przedmiotu obrabianego.
Prędkość ruchu obrotowego oraz posuw dobierane są w zależności od:
rodzaju materiału,
twardości obrabianego materiału,
rodzaju wiertła.
Rys. Wiercenie-kierunki ruchu-ruch obrotowy i posuw F- posuw wiertła, O- obroty wiertła, D-średnica wierconego otworu, A- materiał skrawany, C- główna krawędź skrawająca (BR)
Obydwa parametry tworzą prędkość skrawania uzależnioną od rodzaju narzędzia. Często podawana jest przez producenta na opakowaniu narzędzia lub w informacjach technicznych. Natomiast posuw uzależniony jest od rodzaju materiału narzędzi i od ilości ostrzy jakie posiada narzędzie.
Rodzaje wierteł ze względu na zastosowanie:
A – do metalu z ostrzem stalowym, B – do drewna, kręte, C – do betonu, z ostrzem z węglików (tzw. „widiowe”), D – do drewna, piórkowe, E – uniwersalne do metalu lub betonu z ostrzem z węglików, F – do blach, G – uniwersalne (do metalu, drewna, tworzyw).
Rodzaje wierteł ze względu na budowę chwytu (mocowania):
1, 2 – chwyt walcowy (cylindryczny); 3 – chwyt SDS Plus 4, 5 – chwyt wtykowy ¼ cala (do wkrętarki); 6 – chwyt walcowy z trzema płaszczyznami; 7 – chwyt sześciokątny; 8 – chwyt stożkowy (Morse’a, amerykański)
Fot. Rodzaje wierteł (By Ssawka, CC BY-SA 3.0)
Wiertło zbudowane jest z części roboczej [B] i części mocowania [A], które zwykle połączone są szyjką. Robocza część wiertła zbudowana jest ze strefy skrawającej oraz prowadzącej. W strefie tej można wyróżnić dwie powierzchnie natarcia [3] oraz przyłożenia [6], a ich krawędź przecięcia powierzchni natarcia z powierzchnią przyłożenia jest zwana krawędzią skrawającą [5]. Osobnym elementem budowy wiertła są dwa rowki do odprowadzania wiórów [7]. Płaskie powierzchnie znajdujące się w obwodzie całego zarysu zewnętrznego części krętej wiertła to tzw. łysinki [2]. Wzdłuż nich są pomocnicze krawędzie skrawające [5]. W miejscu przecięcia głównej i pomocniczej krawędzi skrawającej jest naroże, natomiast linia przecięcia się obu powierzchni przyłożenia to ścin [4].
Fot. budowa typowego wiertła do metalu z uchwytem walcowym: 1-uchwyt, 2-łysinka prowadząca, 3-powierzchnia natarcia, 4-ścin, 5-główna krawędź skrawająca, 6-powierzchnia przyłożenia, 7-rowek do odprowadzania wiórów; A-część mocowania, B-część robocza (BR)
Geometria wiertła i ostrzenie
Kształt ostrza, a zwłaszcza kąt wierzchołkowy jest uzależniony od rodzaju materiału z jakiego jest ono wykonane oraz materiału jaki ma być obrabiany. Im twardszy materiał obrabiany, tym większy powinien być kąt wierzchołkowy. Zasady ogólne doboru tego parametru są następujące:
Rys. Kąt zmienia się w zależności od twardości wierconego materiału. Po prawej kąt do gumy, po lewej do stali (BR)
W skrajnych różnicach twardości obrabianego materiału, kąt zmienia się nawet o 50°. Geometria wiertła charakteryzowana jest również poprzez wielkość kąta wierzchołkowego, dzięki czemu wiertła można sklasyfikować następująco:
do materiałów bardzo miękkich o kącie wierzchołkowym 90°,
ogólnego przeznaczenia o kącie wierzchołkowym 118°,
do materiałów twardych o kącie wierzchołkowym od 130°-140°.
Wiertła o kącie wierzchołkowym 90° stosowane są np. przy wierceniu otworów w gumie oraz innych miękkich tworzywach. Kąt 118° jest stosowany zwykle w przypadku wierteł wykonanych ze stali szybkotnącej do obróbki stali niskowęglowych, metali nieżelaznych czy też drewna. W przypadku obróbki stali stopowych i utwardzonych zaleca się stosowanie kąta 140°. Ten drugi przypadek występuje w obróbce współczesnej karoserii samochodowej. Należy przerywać ostrzenie, a końcówkę chłodzić w cieczy poprzez zanurzanie.
Ostrzenie wierteł najlepiej wykonywać w specjalnych urządzeniach zwanych ostrzałkami. Szczególnie w przypadku wierteł o średnicy powyżej 8 mm ostrzenie „z ręki” na szlifierce jest bardzo trudne. Źle naostrzone wiertło zwykle nie pozwala na osiągnięcie optymalnych efektów, a szczególnie w przypadku twardych blach karoseryjnych czy też zgrzein. Należy pamiętać, aby nie przegrzać części skrawającej wiertła przy ostrzeniu.
Rys. Przykład ostrzenia wiertła (BR)
Rys. Geometria ostrza wiertła (BR)
Bogusław Raatz
raatz.info
– Wolę mieć cel i go realizować niż marzyć – mówi Sławomir Gołąb, właściciel Serwisu Blacharsko – Lakierniczego AACOLOR w Myślenicach. Firma powstała w 2020 roku. Widok Astona Martina, Maserati, Maclarena czy Porsche czekających tu …
Systemy do napraw kabin Zwykle montowane są one do kratownicy podobnie jak w przypadku naprawy ram. Kabina mocowana jest na części nośnej z uchwytami pośrednimi, do których zainstalowane są uchwyty specjalizowane do montażu kabin …
Kluczowe dla opłacalności usług związanych z naprawami konstrukcji pojazdów użytkowych jest umiejętny dobór technologii, urządzeń oraz odpowiednie wdrożenie całego systemu w serwisie. O ile coraz częściej właściciele warsztatów i kadra zarządzająca doskonale rozumie konieczność …
Rozwój konstrukcji pojazdów jest widoczny zarówno w ewolucji systemów napędowych, układów elektronicznej kontroli trakcji oraz bezpieczeństwa jazdy ale i konstrukcji karoserii. Dla rynku napraw karoserii to właśnie zmiany w tym zakresie są najbardziej istotne …
Korozja nadwozia samochodu to nie tylko korozja szczelinowa i korozja perforacyjna czy pod powłokowa. To także korozja powstała od czynników eksploatacyjnych: mechanicznych i chemicznych. Konieczne jest zatem zweryfikowanie dotychczasowego myślenia o korodowaniu nadwozi samochodów …
– Wolę mieć cel i go realizować niż marzyć – mówi Sławomir Gołąb, właściciel Serwisu Blacharsko – Lakierniczego AACOLOR w Myślenicach. Firma powstała w 2020 roku. Widok Astona Martina, Maserati, Maclarena czy Porsche czekających tu …
Szymon Orzeszko, który od dwudziestu lat maluje aerografem po raz kolejny dzieli się z nami swoją wiedzą, tym razem opowiada jak malował motocykl, którego głównym tematem przewodnim była osoba generała Witolda Urbanowicza dowódcy dywizjonu 303 …
Wśród samochodów zasługujących na miano kultowych jedno z ważniejszych miejsc zajmuje brytyjski Mini. Zaprojektowany w drugiej połowie lat 50. ubiegłego wieku produkowany był do końca stulecia. Dziś ten ceniony przez kolekcjonerów klasyk w Wielkiej Brytanii …
Patrycjusz Gaj, jeden z liderów lakiernictwa customowego w Polsce, podzielił się z Czytelnikami Lakiernika swoimi wrażeniami z Japonii, gdzie odbywa się Yokohama Hot Rod Custom Show. Japonia i jej motoryzacja, to bardzo ciekawy temat, nie …