Likwidacja szkód w pojazdach użytkowych

Naprawy uszkodzeń powypadkowych pojazdów użytkowych, ciężarowych, autobusów oraz przyczep, wyposażonych w tzw. oddzielony element nośny, czyli ramę, wymagają innych technologii niż naprawy samochodów osobowych posiadających przeważnie karoserię samonośną. W obu przypadkach głównym czynnikiem oddziaływania na uszkodzony element pojazdu jest siła prostująca przyłożona w tym samym kierunku co siła, która uszkodziła pojazd. Siła ta powinna mieć zbliżoną wartość do tej, która spowodowała odkształcenie, lecz przeciwny zwrot. To lakoniczne określenie nie oddaje oczywiście całej złożoności problemu, ale może stanowić punkt wyjścia do dalszych rozważań.

Różnica w konstrukcji pomiędzy elementem nośnym a takimi zespołami jak kabina załogi czy też komora ładunkowa powoduje, że napraw powypadkowych wymienionych zespołów dokonuje się oddzielnie z zastosowaniem innych technologii. Dodatkowym problemem są pojazdy wieloosiowe i trudność w osiągnięciu właściwej geometrii układu jezdnego po naprawie powypadkowej.

RYNEK NAPRAW

Polska jest potęgą transportową. Ilość pojazdów użytkowanych przez polskich przewoźników ciągle rośnie. Powstają wciąż nowe firmy zajmujące się naprawą pojazdów użytkowych, jak i dodatkowe stanowiska naprawcze w istniejących już serwisach. Poza rosnącą ilością pojazdów użytkowych niewątpliwie dodatkowym impulsem są dotacje z UE ułatwiające finansowanie tych inwestycji w małych i średnich przedsiębiorstwach. Rynek napraw cały czas się poszerza, ponieważ rośnie ilość pojazdów i uszkodzeń. Warto tutaj wspomnieć, że naprawom podlegają nie tylko poważnie uszkodzone pojazdy, ale i te, które brały udział w niewielkich kolizjach. Często też zdarzają się przypadki, kiedy to w procesie naprawy zachodzi konieczność wykonania naprawy i korekcji geometrii osi w pojazdach wieloosiowych. Do tych wszystkich czynności, a nawet usuwania szkód o nieznacznym zakresie, potrzebne są urządzenia dużej mocy, a stanowiska muszą być wielkogabarytowe ze względu na wymiary naprawianych pojazdów. O ile w samochodach osobowych pewne drobne korekty można wykonać bez ram naprawczych, to przy konstrukcjach ramowych jest to w zasadzie wykluczone.

WIEDZA FACHOWA

Wiedza specjalistyczna w dziedzinie napraw i pomiarów pojazdów osobowych i dostawczych jest obecnie na przyzwoitym poziomie. Niestety trochę gorzej przedstawia się poziom znajomości technologii napraw pojazdów użytkowych. Problem nie dotyczy jedynie serwisów naprawczych zajmujących się bezpośrednio naprawami powypadkowymi, lecz sięga znacznie głębiej. Niedostateczne dostosowanie systemów kalkulacyjnych – szczególnie w zakresie napraw lakierniczych i czasochłonności napraw ram, kabin, zabudów specjalnych, niedostateczna ilość materiałów informacyjno-szkoleniowych i specyfika działu napraw pojazdów o dmc powyżej 3,5 t, rodzi nadal wiele problemów widocznych w całym procesie likwidacji szkód.

Fot. Diagnozowanie pojazdów to warunek konieczny prawidłowej i efektywnej naprawy. Fot. Herkules

SYSTEMY NAPRAWCZE

W ciągu wielu lat i stosowania różnych systemów naprawczych, w użyciu pozostał w zasadzie tylko jeden. System szczelinowy stosowany z powodzeniem od dziesiątków lat do napraw samochodów osobowych oraz użytkowych. Optymalne wymiary kratownicy do napraw pojazdów użytkowych to 16 m x 4 m. Rozstaw wewnętrznych prowadnic to 1 m. Producenci systemów zwykle udostępniają dokumentację do wykonania kratownicy oraz prowadzą nadzór wykonawczy, co gwarantuje właściwe jej wykonanie i późniejszą funkcjonalność. W przypadku systemów naprawczych do pojazdów użytkowych kratownica nośna (szczelinowa) ma odpowiednio duże gabaryty i jej konstrukcja przeznaczone jest do przenoszenia znacznych sił.

Fot. Kratownica do mocowania osprzętu naprawczego ustawiana jest przed wykonaniem posadzki w warsztacie. Fot. Herkules

Ramy nośne samochodów użytkowych wykonane są jako konstrukcje o dużej wytrzymałości, sztywności oraz masie. Ze względu na wymienione czynniki naprawę prowadzi się zwykle etapowo przy zastosowaniu sił o wartości składowych prostujących, mających przeciwne zwroty do sił deformujących. Siły wynoszą nawet 400 kN (~ 40 T). Elementy robocze, zarówno prasy prostujące, jak i zapory blokujące, mocowane są bezpośrednio za pomocą kotew do kratownicy nośnej musi ona przenieś obciążenia statyczne o znacznej wartości nie podlegając deformacji.

Fot. Naprawa ramy nośnej. Najnowsza wersja urządzeń TRUCK HYBRID skonstruowana jest z różnych materiałów. Elementy wymagające obsługi przez pracowników wykonane są ze specjalnych stopów aluminium. (HERKULES RAM TRUCK) Fot. Herkules

Dla ułatwienia przywracania właściwych kształtów dokonuje się podgrzewania najbardziej uszkodzonych miejsc, co zwiększa plastyczność materiału, z którego wykonana jest rama. Jako urządzenia do podgrzewania miejscowego stosuje się palnik gazowy (niezalecane) lub podgrzewacz indukcyjny (zalecane). Podgrzewacze indukcyjne pozwalają na bardzo selektywną pracę zmniejszając do minimum utratę własności mechanicznych elementów konstrukcyjnych samochodu. Jednak siły stosowane do prostowania elementów ram samochodowych mają i tak znacznie większe wartości niż stosowane do napraw karoserii samonośnych. W karoserii samonośnej bowiem największemu odkształceniu zwykle ulegają odpowiednio skonstruowane i przeznaczone do tego elementy konstrukcyjne, natomiast w przypadku ramy, zbudowana ona jest, aby mogła przenosić jak największe obciążenia przy zachowaniu odpowiedniej masy.

Należy bezwzględnie przestrzegać zasady aby nie nie przegrzewać elementów konstrukcyjnych ram nośnych pojazdów. Rozgrzanie stali wykonanej ze specjalnych stopów stalowych powyżej tzw. temperatury granicznej (650 st. C) powoduje nieodwracalne skutki w postaci utraty parametrów wytrzymałościowych.

Rys. Porównanie podgrzewania indukcyjnego i palnikiem gazowym. (HERKULES TRUCK HYBRID) BR

Standardowe stanowisko zbudowane jest na podstawie zabetonowaną w posadzce warsztatu ramę nośną (podobnie jak w przypadku stanowisk stacjonarnych do samochodów osobowych), wyposażonej zwykle w środkowej części, w kanał naprawczy. Jako elementy robocze stosuje się zestaw wież pchających oraz zapór.
Naprawa odbywa się poprzez równoczesne oddziaływanie sił równoległych o przeciwnych zwrotach, przyłożonych do naprawianej ramy. Poprzez takie oddziaływanie sił, powstają pożądane momenty gnące umożliwiające odkształcanie uszkodzonych fragmentów konstrukcji i przywrócenie pierwotnego kształtu.

Fot. Wypychanie pionowe – usuwania skręcenia ramy. (HERKULES TRUCK HYBRID) Fot. Herkules

W przeciwieństwie do kabin załogowych ramy nośne są bazą do mocowania elementów zawieszenia kół pojazdu i muszą być naprawione z dużą starannością. Najlepsze efekty uzyskuje się poprzez dokonywanie pomiarów położenia punktów charakterystycznych (bazowych) oraz porównanie wyników z danymi wzorcowymi. Tak jak i w przypadku karoserii samonośnych możliwe jest dokonywanie napraw bez dostępu do danych porównawczych, lecz wymaga to dużego doświadczenia oraz zachowania daleko idącej ostrożności.

Bogusław Raatz

raatz.pl