Sanitarny Fiat z Dąbrówki

Wśród kaszubskich lasów kryje się wyjątkowa placówka muzealna. Choć zasadniczo związana jest z techniką wojskową, w swoich zbiorach ma także unikatowe egzemplarze zabytków nie tylko rodzimej motoryzacji. Jedną z nich jest sanitarna wersja popularnego „dużego Fiata”. Pojazd ten właściciel darzy wyjątkowym sentymentem.

– Naprawiłem pięćdziesiąt takich samochodów to pomyślałem, że jeszcze jeden nie będzie stanowić problemu – rozpoczyna opowieść Marian Kotecki, właściciel dobrze prosperującego przedsiębiorstwa komunikacyjnego oraz otwartego pod koniec maja bieżącego roku, prywatnego Muzeum Techniki Wojskowej Gryf w Dąbrówce niedaleko Wejherowa. Mimo, że placówka dysponuje kilkudziesięcioma zabytkowymi pojazdami, w tym czołgami oraz transporterami opancerzonymi z czasów II wojny światowej i nie tylko, spośród których przeważająca większość jest w pełni sprawna mechanicznie, przysłowiowym oczkiem w głowie naszego rozmówcy jest… ambulans z lat osiemdziesiątych.

Historia sanitarki zbudowanej w oparciu o Fiata 125p, którą dziś podziwiać można w Dąbrówce rozpoczyna się w roku 1984. Fakt ten sprawia, że to najprawdopodobniej najstarszy z zachowanych do dnia dzisiejszego karetek tej marki w ogóle. – Na podstawie zachowanych dokumentów udało mi się ustalić, że w lutym tego roku samochód przekazany został do dyspozycji ministerstwa spraw wewnętrznych. Niedługo potem trafił do służby sanitarnej – mówi właściciel Gryfa. W październiku 1989 r. samochód sprzedany został osobie, która zawodowo jeździła nią w charakterze kierowcy; ostatni przegląd techniczny przed finalnym garażowaniem pojazd przeszedł cztery lata później.

– Udało mi się znaleźć tę maszynę w nie najgorszym stanie. Gdy przechodziła w moje ręce, charakterystyczny lakier koloru kości słoniowej był spłowiały niemal do barwy białej. Z dwóch dachowych stelaży na tzw. koguty poprzedni właściciel stworzył podstawę pod dodatkowy bagażnik – wspomina Marian Kotecki. Dodaje, że na ewidentną korzyść działał fakt, że cała karoseria oraz podwozie, prawdopodobnie od początku użytkowania, były regularnie konserwowane. Dzięki temu pod względem blacharskim wóz zachował pierwotną formę w aż 98 proc. Samochód wyróżniał także nieduży jak na okres trzech dekad od opuszczenia fabryki przebieg wynoszący zaledwie 76 tys. km. – Poza tym to ciekawy, bo reprezentujący jeszcze tzw. wcześniejszą serię produkcyjną model. Poznać to można na przykład po braku tylnej wycieraczki i spryskiwacza czy charakterystycznym, identycznym jak w samochodach marki Żuk, oświetleniu wewnętrznym – wskazuje nasz rozmówca.

Sanitarka niemal od razu trafiła do warsztatu gdzie przez miesiąc przeszła przywracano jej dawny blask. W pierwszej kolejności wymienione zostały wszystkie szyby. – Chcąc jak najwierniej odtworzyć fiata znalazłem je praktycznie nieużywane mimo, że wyprodukowane zostały między listopadem 1983 r., a styczniem 1984 r., czyli w czasie gdy kompletowano samochód – zaznacza właściciel muzeum. Odbudowano również wnętrze, w którym nie mogło zabraknąć aparatu tlenowego oraz noszy z epoki; te ostatnie przykryto nawet oryginalnym, pamiętającym ostatnie lata Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej kocem. W środku pojawiła się też adekwatna do realiów torba lekarska. Od podstaw powstała tapicerka, ale zarówno jej układ, jak i materiały czy ich barwa są całkowicie zgodnie z oryginałem.

Ostatnim etapem odbudowy stało się malowanie maszyny. Wybór padł na Wojewódzką Kolumnę Transportu Sanitarnego w Gdańsku – Rejon Kartuzy, czyli takie, w jakim pojawiać się mogły sanitarki w rejonie MTW Gryf. – Choć na pierwszy rzut oka malowanie fiatów-ambulansów wydawać się może identyczne, każdy WKTS wyróżniały drobne detale. Wszystko za sprawą faktu, że już po przyporządkowaniu nanoszono je samodzielnie. Tym, na co warto zwrócić uwagę jest struktura lakieru, którym wymalowane są oznaczenia i granatowe pasy – w przeciwieństwie do całości pojazdu jest ona matowa – wskazuje Marian Kotecki.

Prace nad Fiatem 125p w wersji kombi, o którą oparto późniejsze ambulanse, trwały od końca lat sześćdziesiątych. Docelowo zastąpić miała ona używane dotychczas samochody FSO Warszawa 223K oraz Warszawa 224K. Pojazd tego typu po raz pierwszy zaprezentowano publicznie w czasie 40. Międzynarodowych Targów Poznańskich w 1971 r. Względem standardowej odmiany typu sedan, kombi wyposażono w grubszy wał napędowy, wzmocnione zawieszenie oraz szersze koła, dzięki czemu możliwe stało się zwiększenie dopuszczalnego nacisku na tylną oś o 135 kg. Według instrukcji samochodem tego typu podróżować mogło 5 osób i 100 kg bagażu lub kierowca i 370 kg bagażu.

W 1972 r. rozpoczęto seryjną produkcję „dużego fiata” – karetki w Zakładzie Numer 1 warszawskiej Fabryki Samochodów Osobowych. Specjalne nadwozie -Ambulans opracowane zostało przez zespół konstruktorów pod kierownictwem Mariana Koraba. Odmianę tę wyróżniały matowe do połowy, tylne szyby, wywietrznik dachowy oraz wzmocniony tylni most. Z tyłu zainstalowano nosze na wysuwanej platformie oraz uchwyty pod aparaturę medyczną; w samochodach można też było zainstalować radiotelefon. Standardowo pojazd posiadał także reflektory przeciwmgielne i emiter sygnału dźwiękowego z przemiennikiem; na dachu instalowano oświetlenie specjalne w postaci niebieskich lamp w różnych wersjach.

W toku produkcji pojazd regularnie modernizowano. Ostatnie, sanitarne duże fiaty zjechały z linii montażowej w 1991 r. Eksploatowano je do końca ubiegłego stulecia.

Fiat 125p sanitarka – podstawowe dane techniczne:

Ambulans Fiat 125p, który trafił do służby sanitarnej w lutym 1984 r. Ta, najprawdopodobniej najstarsza w Polsce, zachowana do dzisiaj sanitarka, znajduje się w zbiorach Muzeum Techniki Wojskowej Gryf w Dąbrówce niedaleko Wejherowa (Fot. Ł. Gładysiak).

Zestaw przedniego oświetlenia zainstalowany z lewej strony samochodu. Dobrze widoczny jest jeden z dwóch reflektorów przeciwmgielnych Zelmot standardowo montowanych w karetkach Fiat 125p (Fot. Ł. Gładysiak).

Poprzedni właściciel samochodu wykorzystywał dwa uchwyty oświetlenia specjalnego tzw. koguta jako montaż bagażnika dachowego. W czasie renowacji odtworzono oryginalny wygląd tego elementu (Fot. Ł. Gładysiak).

Podczas renowacji pojazdu nie zapomniano o silniku typu 1.5 C, który oryginalnie zainstalowano w karetce (Fot. Ł. Gładysiak).

Kabina sanitarki z Dąbrówki wygląda tak, jakby pojazd dopiero opuścił linię montażową. Błękitna tapicerka była charakterystyczna dla tego właśnie wariantu Fiata 125p (Fot. Ł. Gładysiak),

W tylnej części kabiny samochodu, zgodnie z instrukcją dla ambulansów znajdują się wysuwane nosze, apparat tlenowy oraz torba lekarska (Fot. Ł. Gładysiak).

Jak przystało na eksponat muzealny, karetka z MTW Gryf posiada niemal wszystkie, przewożone w pojeździe detale w tym oryginalny aparat tlenowy sprzed dwóch dekad (Fot. Ł. Gładysiak).

Fiat 125p – sanitarka z Dąbrówki widok z przodu i z tyłu (Fot. Ł. Gładysiak).