Efektywna naprawa pojazdów użytkowych cz.2

Systemy do napraw kabin
Zwykle montowane są one do kratownicy podobnie jak w przypadku naprawy ram. Kabina mocowana jest na części nośnej z uchwytami pośrednimi, do których zainstalowane są uchwyty specjalizowane do montażu kabin poszczególnych marek i modeli pojazdów. Zarówno w przypadku zestawu do naprawy ram, jak i do naprawy kabin skład zestawu może, a nawet powinien być modyfikowany w zależności od zakresu prowadzonych napraw, ich ilości oraz typu stanowiska. Jest jednak pewne ograniczenie. Z założeń technologii napraw pojazdów użytkowych oraz wieloletnich doświadczeń można wyznaczyć zestaw minimalnego wyposażenia niezbędnego do prowadzenia skutecznych i bezpiecznych napraw.

Fot. Mocowanie kabiny na stanowisku naprawczym w uchwytach technologicznych. (Fot. HERKULES TRUCK)
Podgrzewacz indukcyjny
Czy można podgrzewać ramę pojazdu bez utraty parametrów wytrzymałościowych? Tak, a nawet należy, lecz wymaga to czujności i dokładnego dozowania dostarczanego ciepła. Podczas prostowania konstrukcji „na zimno” najczęściej dochodzi do mikropęknięć struktury materiału, z którego wykonana jest rama. Podgrzanie pozwala na łatwiejsze przemieszczanie się kryształów metalu podczas oddziaływania sił prostujących. Na pytanie, czy jest to bezpieczne dla ramy, trzeba odpowiedzieć uczciwie, że każde uszkodzenie oraz naprawa przez prostowanie musi przynosić ujemne skutki dla konstrukcji pojazdu. Ważne jest, aby nie przekraczać granicy bezpieczeństwa. Samochody projektowane z określonym zapasam bezpieczeństwa i drobne ingerencje nie powodują, że pojazd staje się niebezpieczny. Kluczowa jest na przykład temperatura, do której podgrzewana jest strefa naprawy. Nie powinna przekraczać 650 st. C, ponieważ powyżej tej granicy stopy stalowe bezpowrotnie tracą własności mechaniczne nadane im w procesie produkcji. Podgrzewając palnikiem, nie ma możliwości pełnej kontroli nad temperaturą, ponieważ element nie rozgrzewa się „na wskroś”, lecz podgrzewanie następuje „od zewnątrz” ramy i zanim wnętrze rozgrzeje się do oczekiwanej temperatury, to jej warstwy zewnętrze będą już poważnie przegrzane.

Fot. Porównanie skuteczności działania indukcji i palnika gazowego. (rys. BR)

Dodatkowo proces ten trwa tak długo, że następuje niepożądane podgrzewanie sąsiednich stref, utrudniając prostowanie. Nie bez znaczenia jest również aspekt bezpieczeństwa. Rozwiązaniem jest zastosowanie wysokowydajnych nagrzewnic indukcyjnych. Proces podgrzewania wykonywany jest punktowo w żądanej strefie i odbywa się niemal jednocześnie na całej objętości płaszczyzny ramy, przy czym sąsiednie strefy nie podgrzewają się nadmiernie.

Suwnice i dźwigi
Prowadzenie napraw pojazdów użytkowych wymaga często zastosowania urządzeń pomocniczych podczas demontażu oraz montażu elementów pojazdu. Dotyczy to zarówno demontażu kabin, jak i silnika oraz innych zespołów pojazdu. Najwygodniejsze jest zastosowanie suwnicy, lecz jest to rozwiązanie stosunkowo drogie i uzasadnione jedynie w przypadku dużej ilości prowadzonych napraw. Bardzo wygodnym z punktu widzenia organizacyjnego oraz kosztów jest zastosowanie ręcznej wciągarki łańcuchowej zamocowanej na specjalnie do tego celu wykonanej belce nośnej. Nie jest to, może rozwiązanie, dające pełną mobilność, ale w przypadku prac doraźnych całkowicie wystarcza.

Urządzenia pomocnicze i narzędzia blacharskie
W przypadku prowadzenia napraw powypadkowych kabin, autobusów oraz pojazdów posiadających elementy poszycia wykonanego z blachy niezbędne jest stosowanie podstawowych technologii analogicznie jak w przypadku samochodów osobowych. Podstawowymi urządzeniami są zgrzewarka inwerterowa przeznaczona do zgrzewania blach wysokogatunkowych, spawarka z możliwością lutospawania oraz inne narzędzia współczesnego blacharza.

Urządzenia diagnostyczne
Trudno wyobrazić sobie lekarza przystępującego do operacji bez wykonania diagnostyki pacjenta. Jak leczyć skoro nie wiadomo dokładnie, co jest przyczyna niedomagania i dolegliwości, z jakimi zgłosił się chory? Niestety w branży napraw powypadkowych zdarza się zbyt często, że blacharze naprawiają pojazd metodą „kolejnych przybliżeń”. Prawdą jest, że posiadane doświadczenie, to poważny argument przemawiający za tak zwanymi starymi fachowcami. Nikt nie ma zamiaru umniejszać tej zacnej grupie profesjonalistów wiedzy i rzetelności. Warto jednak zainteresować ich możliwością przyspieszenia pracy oraz podniesienia jakości nie tylko przez zastosowania narzędzi do bezpośredniej naprawy. W przypadku umiejętnego wdrażania systemu napraw można z powodzeniem zainteresować pracowników serwisu metodami diagnostyki i pomiaru pokazując, że jest to integralna część procesu technologicznego.

Serwis napraw powypadkowy pojazdów użytkowych powinien dwoma systemami diagnostycznymi:

-do pomiaru kształtu ram,
-geometrii układu osi i kół.

Optymalne naprawy powypadkowe to takie, które prowadzone we właściwym cyklu technologicznym pozwalają nie tylko na przywrócenie prawidłowego kształtu ramy pojazdu, ale i jej naprawę z uwzględnieniem geometrii układu jezdnego. Nie jest to zbyt skomplikowane pod warunkiem zastosowania odpowiednich technologii pomiarowych.
System diagnostyczny powinien umożliwiać kontrolę kształtu ramy oraz możliwość sprawdzenia, a zarazem regulacji, podstawowych parametrów geometrii kół i osi jezdnych. Po wstępnym wyprostowaniu ramy nośnej konieczne jest sprawdzenie geometrii osi nieregulowanych a w przypadku odchyleń, już na tym etapie niezbędne jest skorygowanie ich ustawienia względem osi środkowej ramy nośnej.

Dzięki temu można uniknąć poważnych kłopotów w ostatniej fazie naprawy polegającej na końcowej regulacji ustawienia układu jezdnego. Jest to jeden z przykładów celowości ciągłej kontroli kształtu ramy oraz geometrii kół i osi. W praktyce często wynikają bardzo różne przypadki, w których wręcz nieodzowne okazuje się wspomaganie systemem diagnostycznym. Należy tutaj zwrócić uwagę, że dla właściwego toczenia się kół pojazdu nie wystarczy zadbać o zbieżność kół. Równie ważne są kąty pochylenia i wyprzedzenia osi sworzni zwrotnic, których rola w całym procesie diagnostyczno-regulacyjnym jest nadal niedoceniana. Nazwa „osie sworzni zwrotnic” jest już nazwą historyczną (ale i oficjalne stosowaną w Ustawie o OSKP) nieoddającą dokładnie współczesnej konstrukcji zawieszeń samochodu, ale po zapoznaniu się z definicją tego parametru łatwo można zrozumieć, o co chodzi.

Fot. Diagnozowanie kształtu ramy (po lewej) i układu jezdnego (po prawej). (Fot. HERKULES TRUCK)

Naprawa powypadkowa a prostowanie eksploatacyjne
W przypadku pojazdów o masie do 3,5 t DMC nie spotyka się konieczności stosowania eksploatacyjnego pojazdów. Przytłaczająca większość samochodów z tej grupy to konstrukcje samonośne lub ramowo-samonośne. Tego typu karoserie nie podlegają prostowaniu eksploatacyjnemu, a jedynie naprawom pokolizyjnym i powypadkowym oraz ewentualnej odbudowie. Inaczej jest z pojazdami powyżej 3,5 t DMC, gdzie podczas użytkowania bardzo często dochodzi do skrzywienia konstrukcji ramy nośnej. Dzieje się na skutek przeciążenia, nierówności nawierzchni drogowych czy też podczas montażu naczep do ciągników siodłowych. Prostowanie eksploatacyjne bywa bardzo pomocne, a w niektórych przypadkach wręcz niezbędne do przygotowania pojazdu do regulacji geometrii układu jezdnego. Co prawda to ustawienie układu kół i osi względem siebie decyduje o jakości toczenia się pojazdu, ale zbyt duże odchylenia kształtu ramy mogą znacznie utrudnić lub nawet uniemożliwić skuteczna regulacje niektórych parametrów. Kluczowe jest na przykład wstępne ostawienie prostopadłości osi stałej (stałych) względem środka ramy nośnej. Dodatkowa komplikacja jest skrzywienie diagonalne i skręcenie ramy. Szczególnie w przypadku zabudowanych pojazdów są wady trudne do zdiagnozowania bez zastosowania odpowiednich urządzeń diagnostycznych.

W artykule poruszone zostały podstawowe problemy dotyczące organizacji i planowaniu budowy serwisów dla pojazdów powyżej 3,5 t związane głównie z warunkami technicznymi oraz technologią. Rynek pojazdów użytkowych jest bardzo interesujący nie tylko ze względu na ilość pojazdów poruszających się po naszym kraju, ale i pozycję Polski jako jednego z czołowych przewoźników towarów w Europie. Inwestycja w serwis napraw powypadkowych i eksploatacyjnych pojazdów użytkowych, to bardzo poważna decyzja wymagająca starannego przestrzegania planowania i realizacji, krok po kroku przy współudziale specjalistów.

Bogusław Raatz
raatz.info