Jak zgodnie z prawem zatrudnić pracownika zza wschodniej granicy?

Zgodnie z opublikowanymi przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej danymi – w  kwietniu tego roku odnotowano w Polsce najniższy od 26 lat wskaźnik bezrobocia. Wg podanych informacji w kwietniu 2017 zarejestrowanych bezrobotnych w Polsce było zaledwie 7,7 proc. W skali całego kraju, w kwietniu w urzędach pracy zarejestrowanych było zaledwie 1 mln 252,3 tys. osób – o 71,9 tys. (5,4 proc.) mniej niż w marcu i aż o 269,5 tys. (17,7 proc.) mniej niż rok temu. Co więcej-prognozuje się, że na koniec roku stopa  bezrobocia może być jeszcze niższa i wyniesie poniżej 7 proc. W tegorocznej ustawie budżetowej rząd zapisał, że stopa bezrobocia rejestrowanego na koniec 2017 r. wyniesie 8 proc, jeśli spełniłyby się optymistyczne prognozy to mielibyśmy do czynienia z wynikiem lepszym od planowanego.

Zmniejszenie stopy bezrobocia skutkuje oczywiście tym, że coraz trudniej znaleźć pracownika. O ile od jakiegoś już czasu trudnością było pozyskanie pracowników dobrze wykwalifikowanych o tyle w tej chwili mamy już niejednokrotnie do czynienia z sytuacją kiedy to firmy nie mogą pozyskać żadnych pracowników  – niemal wszędzie, coraz częściej, bez względu na branżę słychać zdanie że „brak jest ludzi do pracy”. Nic więc dziwnego, że polscy przedsiębiorcy poszukują pracowników spoza granic naszego kraju. W wielu miejscach coraz częściej słychać języki sąsiadów zza naszej wschodniej granicy. Warto zwrócić uwagę, że w tej chwili sytuacja ta nie dotyczy już jedynie dużych miast ale coraz częściej po wsparcie pracowników ze wschodu (głównie z Ukrainy) sięgają pracodawcy z wielu mniejszych miast i miasteczek. Z jakimi formalnościami wiąże się zatrudnianie pracowników z Ukrainy? Poniżej znajdą Państwo skondensowaną odpowiedź.

Śródtytuł:

Zezwolenia na pracę dla osób spoza Unii Europejskiej? Nie  zawsze konieczne!

Najogólniej mówiąc osoby, które pochodzą z krajów spoza UE nie się objęte swobodą przepływu pracowników w związku z czym mogą wykonywać pracę w Polsce po uzyskaniu zezwolenia na pracę, które jest wydawane przez wojewodę danego województwa (odpowiedniego ze względu na siedzibę pracodawcy).

Dodajmy, że konieczność uzyskania pozwolenia na  pracę dotyczy zarówno pracowników których chcemy zatrudnić na umowę o pracę jak i tych którzy mieliby pracować  zatrudnieni a umowę o dzieło czy na umowę zlecenia. Aby potencjalny pracownik uzyskał zezwolenie na pracę musi w pierwszej kolejności uzyskać któryś z niżej wymienionych dokumentów: odpowiednią wizę lub zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony na terytorium naszego kraju, zaświadczenie o zarejestrowaniu pobytu obywatela Unii Europejskiej, kartę pobytu członka rodziny obywatela Unii Europejskiej. Co istotne – zezwolenie na pracę cudzoziemca wydawane są przez wojewodę na wniosek pracodawcy zawsze na czas określony, dla określonego cudzoziemca i pracodawcy, na określone stanowisko lub rodzaj wykonywanej pracy – nie jest więc tak, że osoba która posiada zezwolenie na pracę u danego pracodawcy może korzystać z niego  np. próbując znaleźć zatrudnienie w innej firmie.

Warto jednak zauważyć, że od ogólnej zasady dotyczącej konieczności uzyskania zezwolenia na pracę istnieją wyjątki odnoszące się zarówno do pewnych państw, jak i do konkretnych prac jakie wykonywać mają pracownicy spoza UE. Sytuacje, w których cudzoziemcy są zwolnieni z obowiązku uzyskania zezwolenia na pracę, zostały wskazane m.in. w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 kwietnia 2015 r. w sprawie przypadków, w których powierzenie wykonywania pracy cudzoziemcowi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest dopuszczalne bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę. Rozporządzenie to przewiduje możliwość wykonywania pracy w tzw. trybie uproszczonym, tj. na podstawie zarejestrowanych w powiatowym urzędzie pracy oświadczeń firm, które  mają zamiar powierzyć wykonywanie pracy cudzoziemcowi. I tak, jak określono we wspomnianym rozporządzeniu  bez zezwolenia na pracę mogą podejmować pracę cudzoziemcy:

• będący obywatelami Ukrainy, Białorusi, Rosji, Mołdawii, Gruzji lub Armenii,
• wykonujący pracę przez okres nieprzekraczający 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy (niezależnie od liczby podmiotów powierzających im wykonywanie pracy w tym okresie),
• w odniesieniu do których, przed podjęciem pracy przez cudzoziemca powiatowy urząd pracy, właściwy ze względu na miejsce pobytu stałego lub siedzibę podmiotu powierzającego wykonywanie pracy, zarejestrował pisemne oświadczenie tego podmiotu o zamiarze powierzenia wykonywania pracy temu cudzoziemcowi, określające nazwę zawodu, miejsce wykonywania pracy, datę rozpoczęcia i okres wykonywania pracy, rodzaj umowy stanowiącej podstawę wykonywania pracy oraz wysokość wynagrodzenia brutto za pracę, informujące o braku możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych w oparciu o lokalny rynek pracy oraz o zapoznaniu się z przepisami związanymi z pobytem i pracą cudzoziemców, a praca ta wykonywana jest na podstawie pisemnej umowy, na warunkach określonych w oświadczeniu.

Rok 2016 był rekordowy pod względem liczby oświadczeń o zamiarze powierzenia pracy cudzoziemcowi. Polscy przedsiębiorcy wystawili ich przeszło 1,3 mln. Jeśli chcemy zatrudnić pracownika np. Z Ukrainy na zasadach uproszczonych to kluczową kwestią jest złożenie wspomnianego oświadczenia w powiatowym urzędzie pracy. Wzór zalecanego oświadczenia o zamiarze powierzenia wykonywania pracy cudzoziemcowi i wzór pouczenia prawnego dla podmiotu składającego oświadczenie jest dostępny w powiatowych urzędach pracy oraz na stronie internetowej Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej (www.mpips.gov.pl) i na stronach powiatowych urzędów pracy a cała procedura rejestracji takiego oświadczenia nie wiąże się z żadnymi kosztami. Zarejestrowane w urzędzie pracy oświadczenie stanowi podstawę do uzyskania przez cudzoziemca w polskiej placówce dyplomatyczno-konsularnej w kraju jego stałego pobytu wizy pobytowej, uprawniającej do wykonywania pracy w Polsce. Oświadczenie należy koniecznie zarejestrować przed powierzeniem pracy obcokrajowcowi, a umowa musi zostać zawarta w formie pisemnej. W innym przypadku dojdzie do sytuacji nielegalnego powierzenia pracy cudzoziemcowi. A co w sytuacji kiedy obcokrajowiec przyjeżdża do Polski z ważną wizą do pracy w Polsce – wydaną wcześniej? W takim przypadku najprawdopodobniej inny pracodawca zaprosił cudzoziemca do pracy w Polsce, ale zrezygnował z jego dalszego zatrudniania. Jeśli mamy zamiar zatrudnić taką osobę to powinniśmy również złożyć oświadczenie wystawione na naszą firmę i dopiero od momentu jego posiadania możemy legalnie zatrudnić obcokrajowca.

Grafika:

Schemat postępowania w przypadku zatrudniania pracownika z Ukrainy (Białorusi, Rosji, Mołdawii, Gruzji lub Armenii):

Śródtytuł:

Co w przypadku obcokrajowców zatrudnionych powyżej 6 miesięcy?

Jeśli okaże się, że chcemy zatrudnić danego pracownika przez okres dłuższy niż 180 dni jest – możemy wystąpić o wydanie zezwolenia na pracę. Można to zrobić na dwa sposoby wnioskując o wydanie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę na podstawie przepisów ustawy o cudzoziemcach lub wnioskując o wydanie zezwolenia na pracę na podstawie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.

• Wariant I. – zezwolenie na pracę i ważna wiza (wniosek pracodawcy)

Pracodawca składa wniosek o pozwolenie na pracę lub przedłużenie zezwolenia na pracę cudzoziemca. Wniosek ten musi zostać złożony nie później niż 30 dni przed upływem okresu ważności wizy lub poprzedniego zezwolenia na pracę. Do wniosku o przedłużenie zezwolenia na pracę cudzoziemca należy dołączyć dokumenty niezbędne do uzyskania nowego zezwolenia, pod warunkiem że zmianie uległy okoliczności, które uzasadniały wydanie poprzedniego zezwolenia na pracę; dowód wniesienia opłaty związanej ze złożeniem wniosku; umowę o pracę, na podstawie której wykonywana była praca w okresie ważności poprzedniego zezwolenia; dowód wpłat DRA; IMIR/RMUA pracownika. Zezwolenie na pracę lub odmowa wydania zezwolenia powinno zostać wydane w ciągu 1 miesiąca. W przypadku spraw szczególnie skomplikowanych – nie później niż w ciągu 2 miesięcy od dnia rozpoczęcia postępowania. Pracownik po uzyskaniu pozwolenia na pracę może się starać o przedłużenie wizy. W tym celu musi wyjechać do swojego kraju przed zakończeniem ważności obecnej wizy lub może składać wniosek o pobyt w Polsce.

• Wariant II. – zezwolenie na pobyt i pracę (wniosek cudzoziemca)

Jeśli cudzoziemiec, którego pracodawca chce zatrudnić przebywa w Polsce, to może on wystąpić do urzędu wojewódzkiego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania o zezwolenie na pobyt czasowy i pracę. W tym przypadku nie ma konieczności, aby pracodawca uzyskał uprzednio osobne zezwolenie na pracę dla cudzoziemca. Jeśli cudzoziemiec jest zwolniony z obowiązku posiadania dokumentu poświadczającego jego prawo do podjęcia w Polsce pracy (tj. zezwolenia na pracę lub oświadczenia o zamiarze powierzenia pracy cudzoziemcowi), to i tak jeśli postawą jego dalszego pobytu w Polsce ma być praca, cudzoziemiec ubiega się właśnie o zezwolenie na pobyt czasowy i pracę – poświadcza ono prawo cudzoziemca do podjęcia w Polsce pracy na rzecz konkretnego pracodawcy i na warunkach wskazanych w decyzji o udzieleniu zezwolenia. W decyzji o udzieleniu zezwolenia na pobyt czasowy i pracę wskazane są dane pracodawcy cudzoziemca, stanowisko, na którym cudzoziemiec ma wykonywać pracę, najniższe wynagrodzenie, które może otrzymywać cudzoziemiec na danym stanowisku, wymiar czasu pracy, rodzaj umowy, na podstawie której cudzoziemiec ma wykonywać pracę. Zezwolenie na pobyt czasowy i pracę jest wydawane maksymalnie na 3 lata. Okres ważności zezwolenia na pobyt i pracę może być jednak krótszy. Zazwyczaj okres, na który wydawane jest takie zezwolenie zależy od przedstawionych przez cudzoziemca dokumentów. Na przykład, w przypadku, gdy cudzoziemiec ma podpisaną umowę z pracodawcą na okres 2 lat, to w takim wypadku zezwolenie na pobyt i pracę będzie również wydane na nie więcej niż 2 lata.

Należy mieć na uwadze, że wydanie decyzji o udzieleniu zezwolenia następuje najwcześniej po upływie 1 miesiąca od dnia wszczęcia postępowania (w praktyce nawet po około 5-6 miesiącach). Po złożeniu wniosku o pobyt i pracę pracownik otrzymuje w paszporcie pieczątkę, która upoważnia go do przebywania na terytorium Polski do czasu wydania decyzji – pieczątka ta nie upoważnia jednak do podjęcia legalnej pracy. Dlatego jeśli chcemy, aby pracownik pracował u nas dłużej bez przerwy powinniśmy przed zakończeniem okresu pracy na oświadczeniu złożyć do urzędu wojewódzkiego wniosek o zezwolenie na pracę (rozpatrzenie wniosku trwa zazwyczaj 1 m-c). Posiadając pozwolenie na pracę pracownik przed zakończeniem pozwolenia na pobyt powinien wystąpić do urzędu kolejne pozwolenie na pobyt i pracę. Tym samym otrzymując pieczątkę w paszporcie o możliwości pobytu do czasu wydania decyzji pracownik może pracować gdyż posiada wcześniejszy dokument pozwolenia na pracę.

Śródtytuł:

Obowiązki pracodawcy, który zatrudnia cudzoziemca.

Zatrudnienie obcokrajowców wiąże się z szeregiem zadań do wypełnienia przez pracodawcę – jest on zobowiązany między innymi do sprawdzenia przed podjęciem pracy przez cudzoziemca, czy posiada on ważny dokument uprawniający go do pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zrobienia kopii tego dokumentu i przechowywania go przez cały okres świadczenia pracy przez cudzoziemca. W kwestii zawarcia z cudzoziemcem umowy –musi być ona zawarta w formie pisemnej na warunkach zawartych w zezwoleniu na pracę i przedstawienia cudzoziemcowi przed podpisaniem w wersji przetłumaczonej na na język dla niego zrozumiały. Pracodawca ma również obowiązek przekazać cudzoziemcowi jeden egzemplarz zezwolenia na pracę, którego to zezwolenie dotyczy a także informowania cudzoziemca o działaniach podejmowanych w związku z postępowaniem o udzielenie lub przedłużenie zezwolenia na pracę oraz decyzjach o wydaniu, odmowie wydania lub uchyleniu zezwolenia. Pracodawca musi też udostępniać wojewodzie, naczelnikowi właściwego urzędu skarbowego, terenowej jednostce organizacyjnej ZUS, konsulowi, organowi Państwowej Inspekcji Pracy, Służbie Celnej, Straży Granicznej lub Policji dokumentów potwierdzających wypełnienie powyższych obowiązków, sporządzonych w języku polskim lub przetłumaczonych na język polski. Zatrudniający obcokrajowca ma tez obowiązek informowania w ciągu 7 dni wojewody, który wydał zezwolenie o: zmianie siedziby lub miejsca zamieszkania, nazwy lub formy prawnej podmiotu powierzającego cudzoziemcowi wykonywanie pracy lub przejęcie zakładu pracy bądź jego części przez innego pracodawcę, o przejściu zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę, o tym iż cudzoziemiec nie podjął pracy w okresie 3 miesięcy od początkowej daty ważności zezwolenia na pracę, cudzoziemiec przerwał pracę na okres przekraczający 3 miesiące, cudzoziemiec zakończył pracę wcześniej niż 3 miesiące przed upływem okresu ważności zezwolenia na pracę.

Śródtytuł:

Konsekwencja dla zatrudniających nielegalnie przebywających obcokrajowców

Zatrudnianie nielegalnie przebywającego cudzoziemca wiąże się z dotkliwymi konsekwencjami – i tak:

Konsekwencje w przypadku wykroczeń:

• kara grzywny nie niższa niż 3 000 zł za powierzanie wykonywania pracy cudzoziemcowi nieposiadającemu ważnej wizy lub innego dokumentu uprawniającego do pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
• kara grzywny do 10 000 zł za uporczywe powierzanie wykonywania pracy cudzoziemcowi przebywającemu bez ważnego dokumentu uprawniającego do pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w przypadku gdy praca ta nie ma związku z działalnością gospodarczą prowadzoną przez powierzającego wykonywanie pracy.

Konsekwencje w przypadku przestępstw:

• grzywna lub kara ograniczenia wolności za:
  • powierzenie pracy małoletniemu cudzoziemcowi przebywającemu nielegalnie,
  • równoczesne powierzenie pracy wielu cudzoziemcom przebywającym nielegalnie,
  • uporczywe powierzanie pracy nielegalnie przebywającemu cudzoziemcowi, gdy praca ta ma związek z prowadzoną działalnością gospodarczą.
• kara pozbawienia wolności do lat trzech za:
  • powierzenie pracy cudzoziemcowi będącemu ofiarą handlu ludźmi,
  • powierzenie pracy w warunkach szczególnego wykorzystania (wyzysku).