Zestaw przeciwlotniczy prosto z dna Odry

Oprócz działań realizowanych w Kołobrzegu, tutejsze Muzeum Oręża Polskiego angażuje się w szereg projektów poza granicami miasta i regionu. W ostatnich latach specjaliści przede wszystkim z zakresu historii wojskowej, razem z kolegami z Muzeum Narodowego w Szczecinie służą pomocą tamtejszemu Urzędowi Morskiemu, który realizuje jedną z największych inwestycji w kraju – modernizację i pogłębianie do 12,5 m toru wodnego Szczecin-Świnoujście. Jak się szybko okazało, dno Świny to prawdziwy skarbiec reliktów przeszłości.

– Eksponaty, które udało się nam pozyskać w trakcie tej inwestycji liczyć można w setkach sztuk i dziesiątkach ton. Są to nie tylko zabytki morskie, ale także pamiątki militarne z ostatnich stu lat a nawet więcej – mówi „Lakiernikowi” dyrektor kołobrzeskiego muzeum, Aleksander Ostasz. Latem 2020 r. w ręce przedstawicieli placówki trafiła prawdziwa, wojenna ciekawostka – złożony z dwóch sprzężonych karabinów maszynowych, niemiecki zestaw przeciwlotniczy Zwillingssockel 36.

Jak się okazało, pomimo spoczywania przez ponad siedem dekad w wodzie, jest niemalże kompletny. Ku zaskoczeniu kołobrzeskich muzealników, w gnieździe systemu blokady spustu nadal tkwił mosiężny kluczyk z łańcuszkiem. – Podstawowym problemem było uchronienie oryginalnego materiału, przede wszystkim metalu, przed degradacją wynikającą z gwałtownej zmiany środowiska. Generalnie zasada jest taka, że przedmioty wydobyte z wody, jeśli nie zamierza się od razu poddać ich konserwacji, należy przechowywać w pojemnikach nią wypełnionych – opowiada dyrektor MOP.

W tym przypadku decyzja o oczyszczeniu oraz renowacji zapadła natychmiast. W pierwszej kolejności, korzystając między innymi z myjek ciśnieniowych, usunięto osad naniesiony z nurtem rzeki. Wszystkie prace realizowano ręcznie dbając o to, by nie naruszyć bądź, co bądź delikatnej i naruszonej przysłowiowym zębem czasu konstrukcji. Po zabezpieczeniu części stalowych przed korozją obiekt został pomalowany. – Zgodnie z realiami historycznymi wybraliśmy barwę ciemnoszarą, RAL 7021, w nomenklaturze niemieckiej noszącą nazwę Dunkelgrau, czasami – Panzergrau. To właśnie taki kolor miał sprzęt bojowy Wehrmachtu na początku wojny. W ten sposób postanowiliśmy nawiązać do czasów działań na terytorium naszego kraju we wrześniu i październiku 1939 r., kiedy to Zwillingssockel był wykorzystywany naprawdę w sporej liczbie – wyjaśnia Aleksander Ostasz.

Pod koniec sierpnia ubiegłego roku odnowiony zabytek oficjalnie zaprezentowano w Muzeum Narodowym w Szczecinie. Stamtąd zestaw przyjechał do Kołobrzegu. Umieszczono go na wystawie głównej oddziału militarnego, zlokalizowanej w pawilonie przy ul. Emilii Gierczak 5. Znalazł się tuż obok gabloty z innymi artefaktami pochodzącymi z pomorskich pobojowisk – w części ekspozycji poświęconej archeologii militarnej. To jedyny tego rodzaju, praktycznie kompletny i publicznie pokazywany zabytek w Polsce.

Zwillingssockel 36 produkowano Niemczech od 1936 do 1940 r. Pierwotnie przeznaczony był do zwalczania samolotów operujących przede wszystkim na niskim pułapie, z czasem zaczęto wykorzystywać je jako typową broń wsparcia. Podczas walk na terenie Polski, we wrześniu oraz październiku 1939 r. każda dywizja piechoty Wehrmachtu wyposażona została w 75 sztuk tego typu broni. Pozostawały na pierwszej linii co najmniej do czasu Operacji Barbarossa czyli drugiej połowy 1941 r. Najczęściej instalowane były na jednoosiowych przyczepkach MG-Wagen 36 połączonych z przodkami i przeznaczonych do trakcji konnej. Montowano je także na platformach kolejowych oraz jednostkach pływających. Ciekawostkę stanowi fakt, że część podstaw z karabinami połączona została z samochodami Stoewer R180 i R200, produkowanymi do 1945 r. w Szczecinie.

Podpisy do zdjęć:

•  ZS01a + ZS01b – Niemiecki zestaw przeciwlotniczy wydobyty z kanału Szczecin-Świnouście w pełnej okazałości (Foto: Łukasz Gładysiak).
• ZS02a + ZS02b – Muzealnicy z Kołobrzegu uzupełnili zabytek o oryginalne elementy, które zwykle były z nim połączone: karabiny maszynowe MG34, taśmę amunicyjną oraz przeznaczoną na nią skrzynkę (Foto: Łukasz Gładysiak).
• ZS03 – Największym zaskoczeniem okazał się mosiężny kluczyk systemu blokady spustu, który mimo upływu 75 lat znajdował się nadal na miejscu (Foto: Łukasz Gładysiak).
• ZS04 – Pierwsza, publiczna prezentacja odrestaurowanego zabytku – Muzeum Narodowe w Szczecinie, koniec sierpnia 2020 r. (Foto: Łukasz Gładysiak).
  • ZS05 – Autor artykułu i Zwillingssockel 36, sierpień 2020 r. Ze Szczecina obiekt został przewieziony do Kołobrzegu. Dziś stanowi element wystawy głównej militarnego oddziału MOP (Foto: Radosław Horanin).
  • ZS06 – Zwillingssockel 36 zainstalowany na przyczepie MG-Wagen 36. W takim wariancie zestaw wykorzystywany był najczęściej (Foto: Bundesarchiv).