Prawa konsumenta po nowemu

Szczególnie istotną kwestią poruszaną w nowej ustawie o prawach konsumenta jest unormowanie zasad i trybu zawierania umów na odległość ale też tych które zawierane są poza lokalem danego przedsiębiorstwa oraz co najważniejsze warunków, zasad i sposobów odstąpienia od takiej umowy przez konsumenta. Czym różnią się poszczególne rodzaje umów? Jakie informacje powinny się znaleźć w umowach – zgodnie z najnowszymi regulacjami? Czy konsument ma zawsze prawo do odstąpienia od umowy? I w końcu jakie są prawa i obowiązki związane z rękojmią i gwarancją – również w przypadku montażu części? Między innymi na te pytania poszukiwaliśmy odpowiedzi w nowych regulacjach.

Umowa zawarta na odległość a umowa zawarta poza lokalem

Czym zatem różni się umowa zawarta na odległość od tej zawartej poza lokalem przedsiębiorcy? Zasadniczą kwestią będzie tu fakt obecności stron między którymi zawierana jest dana umowa – zarówno jeśli idzie o ustalanie warunków umowy jak i sam fakt jej zawarcia. W przypadku umowy zawieranej na odległość, mamy do czynienia z wykorzystaniem środków porozumiewania się na odległość (zarówno podczas ustalania warunków umowy jak i samego jej zawarcia) i brakiem fizycznej obecności stron. Natomiast umowa zawarta poza lokalem przedsiębiorstwa to innymi słowy sytuacja, w której muszą być spełnione następujące warunki: jednoczesna fizyczna obecność stron w miejscu, które nie jest lokalem danego przedsiębiorstwa (czyli np. zawarcie umowy w miejscu wskazanym przez konsumenta) lub umowa zawarta jest w efekcie zaakceptowania oferty złożonej przez konsumenta przy jednoczesnej fizycznej obecności obu stron w miejscu, które nie jest lokalem danego przedsiębiorstwa. Za umowę zawartą poza lokalem przedsiębiorstwa uważna jest także umowa, zawarta de facto w lokalu danego przedsiębiorcy lub za pomocą środków porozumiewania się na odległość ale tyko w sytuacji jeśli zawarcie to następuje bezpośrednio po nawiązaniu indywidualnego i osobistego kontaktu w miejscu, które nie jest lokalem danego przedsiębiorstwa – oczywiście warunkiem koniecznym jest tu fizyczna obecność obu stron umowy. W praktyce może to oznaczać to że jeśli np. spotykamy się z klientem poza siedzibą naszej firmy i ustalamy warunki umowy, które obydwie strony uznają za ostateczne a w siedzibie naszej firmy dochodzi jedynie do podpisania tych warunków to umowa taka może być traktowana jako zawarta poza lokalem przedsiębiorcy. Nowa ustawa określa jednak pewien wyjątek – mianowicie, nawet jeśli umowa zawarta jest poza lokalem przedsiębiorstwa ale konsument zobowiązany w wyniku umowy do zapłaty kwoty mniejszej lub równej 50 zł to umowa taka nie podlega zapisom tejże ustawy. Wśród innych sytuacji w których nie stosuje się ww. ustawy znajdziemy między innymi: umowy dotyczące ustanawiania, nabywania i przenoszenia własności nieruchomości lub innych praw do nieruchomości oraz umowy dotyczące najmu pomieszczeń do celów mieszkalnych z pewnymi wyjątkami a także umowy dotyczące określonych w ustawie usług finansowych.

Ważnym punktem ustawy jest ten mówiący, iż ma ona priorytet nad zapisami w umowie – w konsekwencji oznacza to, że nawet jeśli konsument podpisuje umowę, w której występują zapisy mniej korzystne dla niego niż wynikające z ww. ustawy to w sytuacji spornej będą one ustępowały miejsca tym, które znajdziemy w ustawie o prawach konsumenta. Konsument nie może też zrzec się praw jakie daje mu ww. ustaw.

O czym koniecznie należy pamiętać w umowie?

W sytuacji kiedy do zawarcia umowy ma dojść w lokalu przedsiębiorcy przy równoczesnej obecności obydwu stron to (o ile niżej wymienione informacje nie wynikają już z okoliczności, w sposób jasny i zrozumiały) przedsiębiorca zobowiązany jest do poinformowania konsumenta o: głównych cechach świadczenia będącego przedmiotem umowy oraz sposobie porozumiewania się z konsumentem a także danych identyfikujących przedsiębiorcę (w szczególności o firmie, organie, który zarejestrował działalność gospodarczą, i numerze, pod którym został dany podmiot zarejestrowany, adresie pod którym prowadzi przedsiębiorstwo i numerze telefonu przedsiębiorstwa). Co istotne w umowie powinna znaleźć się informacja o łącznej cenie lub wynagrodzeniu za świadczenie będące przedmiotem umowy wraz z podatkami. W sytuacji kiedy nie jesteśmy w stanie określić ostatecznej ceny za dane świadczenia konieczne jest określenie w umowie sposobu w jaki będzie ona obliczana. Istotną kwestią są ewentualne dodatkowe koszty związane z realizacją umowy (np. naprawy samochodu) – wykraczające poza wynagrodzenie uzgodnione w umowie. Jeśli przewidujemy, że mogą pojawić się takie koszty to jako przedsiębiorca mamy obowiązek uzyskać wyraźną zgodę konsumenta na każdą dodatkową płatność – jest to o tyle istotne, że w przypadku kiedy nie posiadamy takiej zgody a koszty dodatkowe wystąpią to w myśl aktualnie obowiązujących przepisów konsument może żądać zwrotu kosztów poniesionych w ramach takiej dodatkowej płatności. Taka sama sytuacja będzie miała miejsce jeśli przedsiębiorca zawrze informacje o ewentualnych dodatkowych kosztach w tzw. opcjach domyślnych, które konsument musiałby odrzucić aby uniknąć dodatkowych płatności. W przypadku umowy zawieranej na odległość przedsiębiorca ma obowiązek poinformować również konsumenta o kosztach zwrotu rzeczy.
W umowie powinien też znaleźć się zapis informujący o ewentualnych opłatach związanych z dostarczeniem dóbr będących przedmiotem świadczeń przedsiębiorcy. Zgodnie z aktualnymi regulacjami – umowa powinna zawierać również informacje dotyczące sposobu i terminu wykonania umowy oraz zasadach rozpatrywania reklamacji a także informacje związane z ewentualnymi usługami posprzedażowymi oraz warunkami gwarancji. Tak jak w przypadku wielu innych umów, tak umowa między przedsiębiorcą a konsumentem powinna zawierać również informacje dotyczące tego na jaki okres została zawarta. Jeśli umowa została zawarta na czas nieokreślony lub ma być przedłużana automatycznie to powinny się w niej znaleźć informacje dotyczące warunków i terminów wypowiedzenia umowy. Warto mieć na uwadze, że zgodnie z aktualnymi wymogami, o powyższych kwestiach konsument powinien zostać poinformowany najpóźniej w chwili wyrażenia przez niego woli związania się umową.

UWAGA! Konsument ma prawo odstąpienia od umowy …ale nie zawsze!

W świetle nowych regulacji w przypadku umowy zawartej na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa konsument ma prawo odstąpienia od niej w terminie 14 dni bez podawania przyczyny i w większości przypadków bez ponoszenia kosztów. W związku z powyższym umowa taka powinna zawierać informacje dotyczące sposobu i terminu wykonania prawa odstąpienia od umowy a także o wzorze formularza odstąpienia od umowy (informacje dotyczące korzystania z prawa odstąpienia od umowy, wzór pouczenia o odstąpieniu od umowy raz wzór formularza odstąpienia od umowy znajdą Państwo jako załączniki do ustawy o prawach konsumenta.

W jakich sytuacjach konsumentowi nie przysługuje prawo odstąpienia od umowy? W nowej ustawie o prawach konsumenta ustawodawca przewidział aż 13 tego rodzaju sytuacji w przypadku umów zawartych poza lokalem przedsiębiorstwa lub na odległość. Z uwagi na fakt, iż część z nich związana jest stricte z usługami lub przedmiotami nie związanymi z branżą motoryzacyjną (w tym z usługami serwisowymi, lakierniczymi czy sprzedażą części) w niniejszym artykule skupimy się jedynie na wybranych z nich. Jedną z niezwykle istotnych sytuacji znajdujących odzwierciedlenie w regulacjach prawnych jest ta, w której mamy do czynienia z umowami o świadczenie usług – jeżeli przedsiębiorca wykonał w pełni usługę za wyraźną zgodą konsumenta, który został poinformowany przed rozpoczęciem świadczenia, że po spełnieniu świadczenia przez przedsiębiorcę utraci prawo odstąpienia od umowy. Prawo odstąpienia od umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa lub na odległość nie przysługuje konsumentowi również między innymi w odniesieniu do umów: w których cena lub wynagrodzenie zależy od wahań na rynku finansowym, nad którymi przedsiębiorca nie sprawuje kontroli, i które mogą wystąpić przed upływem terminu do odstąpienia od umowy; w których przedmiotem świadczenia jest rzecz nieprefabrykowana, wyprodukowana według specyfikacji konsumenta lub służąca zaspokojeniu jego zindywidualizowanych potrzeb; w których przedmiotem świadczenia jest rzecz ulegająca szybkiemu zepsuciu lub mająca krótki termin przydatności do użycia; w których przedmiotem świadczenia są rzeczy, które po dostarczeniu, ze względu na swój charakter, zostają nierozłącznie połączone z innymi rzeczami. Na szczególną uwagę w kontekście napraw samochodów zasługuje zapis ustawy wg którego konsument nie ma prawa do odstąpienia od umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorcy lub na odległość, w której konsument wyraźnie żądał, aby przedsiębiorca do niego przyjechał w celu dokonania pilnej naprawy lub konserwacji. Co istotne w takiej sytuacji jeżeli przedsiębiorca świadczy dodatkowo inne usługi niż te, których wykonania konsument żądał, lub dostarcza rzeczy inne niż części zamienne niezbędne do wykonania naprawy lub konserwacji, prawo odstąpienia od umowy przysługuje konsumentowi w odniesieniu do tych właśnie dodatkowych usług lub rzeczy.

Usługi naprawcze lub konserwujące z limitem do 600 zł

Zgodnie z nową ustawą o prawach konsumenta, w sytuacji kiedy umowa została zawarta poza lokalem przedsiębiorstwa a ustalone w umowie wynagrodzenie jest mniejsze lub równe 600 zł i konsument zażądał wykonania usługi przez przedsiębiorcę w celu naprawy lub konserwacji oraz jeśli przedsiębiorca i konsument natychmiast wykonują swoje zobowiązania, przedsiębiorca jest zobowiązany udzielić konsumentowi informacji o głównych cechach świadczenia z uwzględnieniem przedmiotu świadczenia oraz sposobu porozumiewania się z konsumentem a także danych identyfikujących przedsiębiorcę (w szczególności o firmie, organie, który zarejestrował działalność gospodarczą, a także numerze, pod którym została ona zarejestrowana, adresie przedsiębiorstwa, adresie poczty elektronicznej oraz numerach telefonu lub faksu). Ponadto w umowie tego rodzaju powinny zostać zawarte informacje dotyczące wynagrodzenia i sposobu, w jaki ma być obliczane. Konsument powinien również zostać zapoznany z łącznym kosztorysem (co ważne kosztorys taki powinien być przedstawiony na papierze lub – jeśli konsument wyrazi na to zgodę – na innym trwałym nośniku). Konsument musi też zostać poinformowany o możliwości odstąpienia od umowy oraz o tym w jakich sytuacjach nie przysługuje mu takie prawo. Jednak w przypadku tej umowy – o ile konsument wyrazi na to zgodę – informacje te nie muszą być one utrwalone na papierze lub innym trwałym nośniku.

Rękojmia, gwarancja, części używane …wybrane zmiany w ustawie Kodeks cywilny

Nowa ustawa o prawach konsumenta zmienia też szereg innych przepisów w tym niezwykle istotną ustawę Kodeks cywilny – zwłaszcza jej część dotyczącą rękojmi za wady. W kontekście napraw dokonywanych w serwisach samochodowych (z wykorzystaniem części zamiennych) warto w tym miejscu zwrócić szczególną uwagę na fakt dodania ww. kodeksie zapisów mówiących o tym, że jeżeli zamontowana został wadliwa rzecz, to kupujący może żądać od sprzedawcy demontażu i ponownego zamontowania po dokonaniu wymiany na rzecz wolną od wad lub usunięciu wady. W razie niewykonania tego obowiązku przez sprzedawcę kupujący jest upoważniony do dokonania tych czynności na koszt i niebezpieczeństwo sprzedawcy. Koszty wymiany lub naprawy ponosi sprzedawca. W szczególności obejmuje to koszty demontażu i dostarczenia rzeczy, robocizny, materiałów
oraz ponownego zamontowania i uruchomienia. Co ciekawe – sprzedawca może odmówić demontażu i ponownego zamontowania, jeżeli koszt tych czynności przewyższa cenę rzeczy sprzedanej. Jeżeli jednak kupującym jest konsument, który żąda od sprzedawcy demontażu i ponownego zamontowania to jest on obowiązany jednak ponieść część związanych z tym kosztów przewyższających cenę rzeczy sprzedanej albo może żądać od sprzedawcy zapłaty części kosztów demontażu i ponownego zamontowania, do wysokości ceny rzeczy sprzedanej.
Zgodnie z najnowszymi zmianami kupujący, który wykonuje uprawnienia z tytułu rękojmi, jest obowiązany na koszt sprzedawcy dostarczyć rzecz wadliwą do miejsca oznaczonego w umowie sprzedaży, a gdy takiego miejsca nie określono w umowie – do miejsca, w którym rzecz została wydana kupującemu. Jeżeli jednak ze względu na rodzaj rzeczy lub sposób jej zamontowania dostarczenie rzeczy przez kupującego byłoby nadmiernie utrudnione, kupujący obowiązany jest udostępnić rzecz sprzedawcy w miejscu, w którym rzecz się znajduje.
Przypomnimy w tym miejscu (nie jest to nowość wynikająca z ustawy o prawach konsumenta), że przy sprzedaży między przedsiębiorcami kupujący traci uprawnienia z tytułu rękojmi, jeżeli nie zbadał rzeczy w czasie i w sposób przyjęty przy rzeczach tego rodzaju i nie zawiadomił niezwłocznie sprzedawcy o wadzie, a w przypadku gdy wada wyszła na jaw dopiero później – jeżeli nie zawiadomił sprzedawcy niezwłocznie po jej stwierdzeniu. Zgodnie z obowiązującymi regulacjami do zachowania powyższego terminu wystarczy wysłanie przed jego upływem zawiadomienia o wadzie.
Przez jaki okres obowiązuje rękojmia w przypadku transakcji między przedsiębiorcą a konsumentem? Zgodnie z nowymi przepisami sprzedawca odpowiada z tytułu rękojmi, jeżeli wada fizyczna zostanie stwierdzona przed upływem dwóch lat (w przypadku ruchomości). Jeżeli kupującym jest konsument a przedmiotem sprzedaży jest używana rzecz ruchoma (np. używana część samochodowa), odpowiedzialność sprzedawcy może zostać ograniczona, nie mniej niż do roku od dnia wydania rzeczy kupującemu.

Poza rękojmią, kupującemu może też oczywiście przysługiwać gwarancja. O ile rękojmia jest prawem wynikającym z regulacji ustawowych o tyle gwarancja jest udzielana przez sprzedającego lub usługodawcę dobrowolnie. Zgodnie z aktualnymi przepisami udzielenie gwarancji następuje przez złożenie oświadczenia gwarancyjnego, które określa obowiązki gwaranta i uprawnienia kupującego w przypadku, gdy rzecz sprzedana (również usługa) nie ma właściwości określonych w tym oświadczeniu. Co ciekawe – oświadczenie gwarancyjne może zostać złożone w reklamie. Wśród obowiązków gwaranta (sprzedającego) znajdziemy między innymi: zwrot zapłaconej ceny lub wymianę rzeczy bądź jej naprawę. Jeżeli nie zastrzeżono innego terminu, termin gwarancji wynosi dwa lata licząc od dnia, kiedy rzecz została kupującemu wydana. W dokumencie gwarancyjnym powinno się znaleźć stwierdzenie, że gwarancja nie wyłącza, nie ogranicza ani nie zawiesza uprawnień kupującego wynikających z przepisów o rękojmi za wady rzeczy sprzedanej.

Co istotne, kupujący może skorzystać z praw z tytułu rękojmi za wady fizyczne rzeczy niezależnie od uprawnień wynikających z gwarancji i analogicznie wykonanie uprawnień z gwarancji nie wpływa na odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu rękojmi. Warto wiedzieć, że w razie wykonywania przez kupującego uprawnień z gwarancji bieg terminu do wykonania uprawnień z tytułu rękojmi ulega zawieszeniu z dniem zawiadomienia sprzedawcy o wadzie. Termin ten biegnie dalej od dnia odmowy przez gwaranta wykonania obowiązków wynikających z gwarancji albo bezskutecznego upływu czasu na ich wykonanie.

Śródtytuł: Konsekwencje niedopełnienia obowiązków
Na koniec dodajmy, że zgodnie ze zmianami jakie nowa ustawa o prawach konsumenta wprowadza w ustawie Kodeks wykroczeń – jeśli w zakresie działalności swojego przedsiębiorstwa zawierając umowę z konsumentem przedsiębiorca nie spełni wymagań dotyczących udzielenia informacji lub wydania dokumentu, przewidzianych w przepisach ustawy z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta podlega karze grzywny.

————–
Artykuł przygotowano w oparciu o:
•Ustawę o prawach konsumenta z dnia 30 maja 2014 r. (Dz. U. z 2014 r. poz. 827)
•ustawę Kodeks cywilny z dnia 23 kwietnia 1964 r. (Dz.U. 1964 Nr 16 poz. 93 z późniejszymi zmianami – tekst jednolity na podstawie Dz. U. z 2014 r. poz. 121, 827, oraz Dz. U. 2015 r. poz. 4.)